سازگاری و پایداری عملکرد کینوا دانه سیاه در مقایسه با لاین های دانه سفید در شرایط شور

Abstract

مقدمه: کینوا گیاه دولپه از خانواده آمارانتاسه است. به دلیل ارزش غذایی بالای گیاه برنامه‌های به نژادی متعددی در نقاط مختلف دنیا بر روی کینوا آغاز شد. کینوا از نظر تجاری دارای سه رنگ سیاه، قرمز و سفید می‌باشد. رقم صدوق با عنوان رقم دانه سفید و متحمل به تنش شوری معرفی شده است (7). هدف از معرفی رقم دانه سیاه نیاز بازار جهت تولید کینوای سه رنگ می‌باشد. هدف از این پژوهش بررسی سازگاری کینوا رقم رحمت با دانه سیاه و درشت در مقایسه با ارقام و لاین‌های دانه سفید است. مواد و روش: این مطالعه طی دو سال زراعی (99-1398) در 4 منطقه (یزد، سبزوار، شیراز و ایرانشهر) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 6 ژنوتیپ و سه تکرار انجام شد.تاریخ کاشت بر اساس داده‌های هواشناسی روزانه در هر منطقه تعیین شد. بعد از برداشت عملکرد دانه، وزن هزار دانه، سایز دانه و میزان ساپونین اندازه‌گیری شد. در ابتدا آزمون بارتلت انجام شد و تجزیه مرکب و تجزیه پایداری با استفاده از روش‌های مختلف پارامتریک و غیر پارامتریک انجام گردید. نتایج: تجزیه واریانس مرکب نشان داد اثر متقابل سه جانبه سال، مکان و لاین بر صفات اندازه‌گیری شده معنی‌دار بود. بالاترین میزان عملکرد دانه رقم رحمت در ایرانشهر (407 گرم در متر مربع) بعد از رقم صدوق (488 گرم در متر مربع) بود. کمترین عملکرد دانه رقم رحمت در مناطق مورد بررسی در یزد (249 گرم در متر مربع) مشاهده شده است. از لحاظ وزن هزار دانه بیشترین و کمترین وزن هزار دانه به ترتیب در ایرانشهر (9/3 گرم) و یزد (9/2 گرم) مشاهده شد. در ایرانشهر 68 درصد و در سایر محیط‌ها 45 درصد بذور رقم رحمت در طبقه درشت قرار گرفتند. میزان ساپونین رقم رحمت به شدت تحت تاثیر محیط قرار گرفت. بیشترین و کمترین میزان ساپونین رقم رحمت در سبزوار و ایرانشهر مشاهد شد. بررسی روش GGEbiplot نشان داد که رقم رحمت بعد از صدوق سازگاری خصوصی بالایی در ایرانشهر و سبزوار داشت. بر اساس میانگین مجموع رتبه به ترتیب رقم صدوق (2.0±1.18)، لاین C (2.2±1.37) و رقم رحمت (3.5±2.61) بیشترین پایداری عملکرد دانه را داشتند.نتیجه گیری کلی: مجموع رتبه کانگ و سایر روش‌های غیر پارامتریک استفاده شده موجب انتخاب لاین‌های بسیار پایدار محیط‌های بررسی شده گردید ولی روش GGEbiplot این توانمندی را داشت که سازگاری خصوصی رقم رحمت را با محیط‌ها نشان دهد. روش‌های پارامتریک و غیر پارامتریک بر اساس رتبه عملکرد و واریانس پایداری نشان داد که رقم رحمت رتبه سوم را داشت و بهتر از رقم تیتیکاکا در محیط‌های بررسی شده بود.