بازنمایی عصبی واژگان بویایی در پردازش استعاره‌های مفهومی در مغز زنان بر پایه داده‌های تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی

Abstract

چکیده این مطالعه با هدف بازنمایی عصبی واژگان بویایی در استعاره های مفهومی حس بویایی انجام شد. بدین منظور، بانک داده ای از 48 جمله مربوط به استعاره های مفهومی حس بویایی و 48 جمله مربوط به جملات تحت الفظی تشکیل گردید و نحوه پردازش این جملات در مغز با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه، بیست و شش آزمودنی در سنین 20 تا 35 سال، همگی خانمهای سالم راست دست شرکت کردند و فعالیتهای مغزی آنها در حین مواجهه با تصاویر جملات ثبت گردید. مقایسه آماری بین عملکرد مغزی در حین مواجهه با استعاره ها و جملات تحت اللفظی حاکی از این بود که تنها در هنگام پردازش استعاره ها نواحی حس بویایی ثانویه فعالیتهایی را دربازنمایی‌های حسی-حرکتی و ادراکی نشان میدهند. با توجه به عدم فعالیت معنی دار در مناطق اولیه بویایی، ما بر این باور هستیم که شاید فقدان خوشایندی حس بویایی در جملات استعاره ای دلیل این امر می باشد. امید است که این یافته ها بتواند راهگشای درک بهتر مکانیسم مغزی مربوط به پردازش واژگان فارسی گردد.

مقدمه

مردم اغلب مایلند از عبارات استعاری استفاده کنند، به عنوان مثال، جمله "رفتار او در این معامله بوی فریب میدهد" را به جای "او در این معامله دائما قوانین را نقض میکند" بکار می برند. لذا مطابقتهایی سیستماتیک بین حوزه های ادراک یا بطور خلاصه "حواس" و حوزه های انتزاعی تر میتوان در نظر گرفت(7). فرضیه اصلی این پژوهش این است که پردازش واژگان بویایی در استعاره های حس بویایی بر پردازشهای حسی-حرکتی تکیه دارند و نواحی بویایی ثانویه در قشر اوربیتوفرونتال را فعال میکنند که متفاوت با خواندن عبارات لفظی خواهد بود. در هنگام پردازش حس بویایی، اطلاعات بویایی از منطقه اصلی بویایی(قشر بویایی اولیه) اولیه به قشر اوربیتوفرونتال میروند(19). قشر بویایی اولیه، درون قشر پیریفورم در اتصال لوبهای تمپورال و فرونتال واقع شده است(20).

روش کار: 26 زن با زبان بومی فارسی با میانگین سن 24.32 سال و با انحراف معیار 4.82 در محدوده سنی 35-18 سال در آزمایش شرکت کردند. این مطالعه از اصول تعیین شده بر اساس بیانیه هلسینکی و کدهای 26گانه اخلاق پژوهشی کشور پیروی میکند. کد اخلاق این پژوهش با شناسه اخلاق IR.UT.IRICSS.REC.1401.033مورد تایید قرار گرفته است. داده ها با استفاده از اسکنر MRI 3-Tesla Siemens Magnetom Prisma با یک سیم پیچ سر 20 کانالی به دست آمد. تجزیه و تحلیل آماری در این مطالعه بوسیله نرم افزار SPM12(23) در برنامه متلب نسخه R2022b پیاده ‌سازی شد. . یک رگرسیور برای هر شرط یعنی استعاره های بویایی، جملات تحت اللفظی آنها و توالی های علامت هشتک ایجاد شد. در تحلیل سطح اول (در سطح فرد)، یک کانتراست تی بین استعاره های بویایی و جملات تحت الفظی تعریف گردید و برای هر یک از شرطهای فوق محاسبه شد. تصاویر کنتراست حاصل از همه شرکت‌کنندگان ابتدا در سطح فرد بررسی گردید و سپس وارد تحلیل سطح دوم (گروهی) شد. مکان یابی برای تحلیل هر یک از شرطها استفاده شد و در مقایسه بین شرطها به ترتیب از یک آزمون تی تک نمونه و آزمون تی جفتی استفاده شد. در نرم افزارSPM برای پیدا کردن ناحیه های مورد نظر معنی‌دار در آنالیزهای کل مغز، در هر شرط P<0.001 و نواحی متمایزکننده بین هر دو شرط، آستانه در سطح وکسل برابر P<0.05 در نظر گرفته شد و آستانه در سطح خوشه با تعداد وکسل برابر 30پیشنهاد شد که این مقدار آستانه بر اساس تصحیح سازی چند مقایسه ای با استفاده از روش FWE بدست آمد. برای هرناحیه معنی دار ، مختصات MNI وکسل با حداکثر مقدار تی گزارش میشود. شکل 1 را ببینید.

شکل 1: طراحی آزمایش. (A): ابتدا از هر یک از دو شرط استعاره های حس بویایی و جملات تحت الفظی 48 جمله فارسی ساخته شد. همچنین 8 جمله پرکننده بصورت 4 جمله درک مطلب و 4 جمله سوالی در نظر گرفته شد. (B): آزمایش در 4 بلاک طراحی گردید. در انتهای هر بلاک دو جمله پرکننده به ترتیبی که در A گفته شد به مدت 2 ثانیه ارائه شدند. بین هر دو بلاک یک دقیقه برای استراحت آزمودنی در نظر گرفته شد. (C): در هر بلاک 12 ترایال به صورت تصادفی ارائه شدند به این صورت که یک جمله استعاره و یک جمله لفظی بصورت تصادفی و غیر تکراری با فاصله زمانی 2 ثانیه و به مدت 4 ثانیه ارائه شدند. در انتهای هر ترایال مدت زمان "فاصله بین محرک ها" 2±0.5 ثانیه در نظر گرفته شد. (D): تحلیل تصویربرداری پس از ثبت داده های تصویربرداری و داده های رفتاری در سه مرحله پیش پردازش، آنالیز سطح اول و دوم انجام شد.

یافته ها

تجزیه و تحلیل در کانتراست جملات تحت اللفظی< استعاره های بویایی منجر به تغییرات معنی دار سیگنال در شکنج مداری خلفی/ جانبی راست، شکنج دوکی شکل راست ، پیش مرکزی راست ، اینسولا راست، پس سری خلفی/میانی چپ، شکنج زاویه ای چپ/راست، شکنج کمربندی خلفی و میانی چپ، قسمت راست شکنج تحتانی پیشانی، تحتانی آهیانه ای راست می شود. در تجزیه و تحلیل در تضاد جملات تحت اللفظی > استعاره های بویایی(نواحی ای که میزان فعالیت جملات تحت الفظی از استعاره های بویایی بیشتر بوده و تفاوت فعالیتشان معنی دار بوده است) فقط فعالیت در نواحی شکنج دوکی، گیجگاهی میانی/ فوقانی چپ و راست، شکنج پس سری میانی/تحتانی چپ/راست و شکنج زاویه ای چپ،پرکونئوس چپ دیده شد.

بحث

این مطالعه این فرضیه را بررسی کرد که عبارات استعاره ای حس بویایی به طور متفاوتی نسبت به جملات تحت اللفظی پردازش میشوند. و هدف آزمایش این بود که آیا پردازش استعاره‌ها بر بازنمایی‌های حسی-حرکتی تکیه دارند، بنابراین قشر بویایی ثانویه را فعال میکنند. سه یافته اصلی که در رابطه با فرضیاتمان دست یافتیم:1- پردازش واژگان حس بویایی منطقه دوم بویایی را فعال میکنند2- در تقابل بین جملات استعاری حس بویایی و جملات تحت الفظی، برای استعاره ها فعالیت در مناطق بیشتری دیده شد3- برای جملات استعاری حس بویایی هیچ فعالیتی در زمینه های مرتبط با هیجانات مشاهده نگردید.. این پژوهش یافته‌های تصویربرداری عصبی را بر اساس تعاملات قشری بویایی-زبان مورد بررسی قرار داده است و مناطق اوربیتوفرونتال فعالیت نشان دادند که این نشان دهنده ارتباط بین قشرهای بویایی و زبان است.