ارائۀ مدلی برای انعطاف‌پذیری زنجیرۀ تأمین مالی در صنعت لیزینگ خودرو ایران

Abstract

هدف: انعطاف‌پذیری زنجیرۀ تأمین به مقابله باعدم قطعیت‌های موجود محیط رقابتی کمک می‌کند. از این رو، هدف این پژوهش، طراحی و تبیین مدل فرایندی انعطاف‌پذیری زنجیرۀ تأمین مالی در صنعت لیزینگ خودرو در ایران است. روش: روش تحقیق این پژوهش، آمیخته از نوع اکتشافی است. ابتدا با استفاده از نظریۀ داده‌بنیاد، به‌عنوان روشی کیفی، پس از ۲۱ مصاحبه و اشباع نظری، مدل انعطاف‌پذیری زنجیرۀ تأمین مالی در صنعت لیزینگ خودرو ایران با ۲۴ مقولۀ فرعی در قالب ۶ مقولۀ اصلی شکل گرفت. سپس در بخش کمّی پژوهش، بعد از توزیع و تکمیل ۲۶۰ پرسش‌نامه در سطح سازمان‌های لیزینگ خودرو ایران با روش مدل‌سازی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر فرضیه‌های مربوط به روابط ابعاد مدل انجام گرفت و اعتبارسنجی مدل در مورد مطالعه بررسی شد. یافته‌ها: بر اساس یافته‌های پژوهش، شرایط علّی انعطاف‌پذیری عبارت‌اند از: «انتظارات مرتبط با مشتریان»، «عوامل مرتبط با تأمین‌کنندگان» و «انگیزه‌های مرتبط با تأمین مالی». شرایط زمینه‌ای به‌دست‌آمده عبارت‌اند از: «عوامل مرتبط به قانونی ـ مقرراتی»، «عوامل مالی ـ اقتصادی»، «عوامل مرتبط به شرایط زیست‌محیطی» و «عوامل فرهنگی ـ اجتماعی مرتبط». شرایط مداخله‌گر انعطاف‌پذیری زنجیرۀ تأمین مالی به‌دست‌آمده عبارت‌اند از: «ترکیب مالکیت و سهام‌داران شرکت لیزینگ»، «عوامل مرتبط با ارتباطات و فناوری اطلاعات»، «عوامل مرتبط با سیستم‌ها و زیرساخت‌های صنعت»، «عوامل مرتبط با حمل‌ونقل و جابه‌جایی». پدیدۀ انعطاف‌پذیری مالی در زنجیرۀ تأمین در برگیرندۀ «راه‌حل‌‏های تأمین مالی»، «ارتباطات مؤثر عناصر زنجیرۀ تأمین»، «عوامل مرتبط با توانایی اعتباردهی» و «مدیریت ریسک مناسب» تعریف شد. همچنین، راهبردهای انعطاف‌پذیری زنجیرۀ تأمین مالی دربرگیرندۀ «نوآوری و توسعۀ محصولات جدید»، «توسعۀ شبکۀ فروش و خدمات پس از فروش»، «توسعۀ مهارت‌های آموزش و خدماتی» و «توسعۀ همکاری‌های بین زنجیرۀ تأمین» تعیین شد. پیامدهای انعطاف‌پذیری مالی در زنجیرۀ تأمین شرکت‌های لیزینگ عبارت‌اند از: «افزایش تولید محصولات خودرویی»، «افزایش سطح دسترسی به خدمات»، «دسترسی آسان‌تر به منابع مالی»، «بهبود گردش اطلاعات مالی» و «افزایش بهره‌وری زنجیرۀ تأمین». در بخش کمّی پژوهش، بر اساس نتایج مدل‌سازی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر انجام شده، «عوامل مداخله‌گر انعطاف‌پذیری» بر «شرایط علّی انعطاف‌پذیری» و «راهبردهای انعطاف‌پذیری» مؤثر است. «شرایط علّی انعطاف‌پذیری» بر «توجه به انعطاف‌پذیری» اثر دارد. همچنین ابعاد «عوامل زمینه‌ای انعطاف‌پذیری» و «توجه به انعطاف‌پذیری» بر «راهبردهای انعطاف‌پذیری زنجیرۀ تأمین» اثر معناداری دارند و در نهایت «راهبردهای انعطاف‌پذیری» بر «پیامدهای انعطاف‌پذیری» مؤثر است. نتیجه‌گیری: برای افزایش انعطاف‌پذیری زنجیرۀ تأمین مالی، الگوبرداری از تجارب نمونه‌های موفق شرکت‌های داخلی و بین‌المللی در توسعۀ محصولات جدید، به‌ویژه در بستر فناوری‌های نوپدید، نظیر اینترنت اشیا توصیه می‌شود. در ضمن، مدیریت مشکلات خدمات پس از فروش، افزایش اعتماد و ارتباط مؤثر با مشتریان و افزایش دانش، تجربه و مهارت‌های کارکنان متناسب با تغییر و تحولات صنعت، از مهم‌ترین ارتقادهندگان انعطاف‌پذیری زنجیرۀ تأمین مالی صنعت لیزینگ خودرو ایران است.