سناریوهای آیندۀ توسعۀ هوش مصنوعی با روش اسکن رسانه‌ای

Abstract

هدف: هوش مصنوعی در ماهیت زندگی انسان تغییرات گسترده‌ای ایجاد کرده است و تأثیرهای آن در حوزه‌های اشتغال، اقتصاد، ارتباطات، جنگ، حریم خصوصی، امنیت، اخلاق و مراقبت‌های بهداشتی چشمگیر است؛ با این حال نحوۀ تکامل و تأثیر آن در آینده، هنوز درهاله‌ای از ابهام قرار دارد. از سویی سناریوپردازی آیندۀ فناوری‌های نوظهور، رویکردی متداول برای درک و تحلیل پیچیدگی و عدم قطعیت‌های شکل‌دهندۀ آینده و آمادگی بیشتر برای مواجهه با وضعیت‌های محتمل توسعۀ آن‌هاست. همچنین سناریونویسی بر اساس طیف گسترده‌ای از منابع مختلف، از جمله محتواهای رسانه‌ای و مکتوبات علمی ـ تخیلی انجام می‌شود. سینما و فیلم‌های علمی ـ تخیلی، در تصویرپردازی آیندۀ فناوری‌های نوظهور و به‌خصوص آیندۀ هوش مصنوعی سابقه‌ای طولانی دارند. در این راستا، هدف این مقاله، ارائه سناریوهای آینده توسعۀ هوش مصنوعی در جهان است. روش: برای انجام این پژوهش، ابتدا با استفاده از مرور پیشینه و گزارش‌های مرتبط با آیندۀ هوش مصنوعی، پیشران‌های شکل‌دهندۀ آیندۀ هوش مصنوعی شناسایی شد؛ سپس با نظر خبرگان و متخصصان هوش مصنوعی و با استفاده از تحلیل فیلم‌های علمی ـ تخیلی که در زمینۀ هوش مصنوعی بودند، پیشران‌های تعیین‌کننده، به‌عنوان‌عدم قطعیت‌های شکل‌دهندۀ آیندۀ هوش مصنوعی انتخاب شدند؛ سپس از تقاطع‌عدم قطعیت‌ها ۹ سناریو حاصل شد که تعداد ۴ سناریو از منطقی قابل قبول برخوردار بوده است. شایان ذکر است که نمره IMDB فیلم‌های انتخابی بالاتر از ۶ بوده و برای تحلیل محتوای فیلم‌ها و شناسایی پیشران‌ها در فیلم‌ها، از ساختار و پروتکل تحلیل فیلم استفاده شد. یافته‌ها: بر اساس مطالب بیان شده در بخش روش، شش پیشران شناسایی شد که عبارت‌اند از: پذیرش اجتماعی، دامنۀ پیشرفت هوش مصنوعی، تکینگی، هزینه ـ فایدۀ هوش مصنوعی، قانون‌مندی و تنظیمگری تشویق و حمایت دولت. از بین آن‌ها سه پیشران پذیرش اجتماعی، تکینگی و قانون‌مندی و تنظیمگری، به‌ترتیب با نمرات 40/4، 33/4 و 78/4 از سوی خبرگان، به‌عنوان‌عدم قطعیت‌های شکل‌دهندۀ آیندۀ هوش مصنوعی انتخاب شدند. ترکیب وضعیت‌های مختلف این‌عدم قطعیت‌ها به استخراج چهار سناریو محتمل «سلطۀ هوش مصنوعی بر جهان»، «دشمن خودساخته»، «هوش مصنوعی در سلطۀ انسان» و «اتوپیا: هم‌افزایی انسان و هوش مصنوعی» انجامید. سناریو سلطۀ هوش مصنوعی بر جهان، روایتگر دیستوپیایی از زندگی آینده انسان‌هاست؛ یعنی جایی که هوش مصنوعی قدرت را به دست گرفته و انسان‌ها را به حاشیۀ شهرها رانده است؛ در مقابل، سناریو اتوپیا: هم‌افزایی انسان و هوش مصنوعی، روایتگر یک آرمان‌شهر است، جایی که انسان و هوش مصنوعی به زندگی مسالمت‌آمیز با یکدیگر دست یافته‌اند. سایر سناریوها حد واسط میان این دو سناریو است. نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌ها، «اتوپیا: هم‌افزایی انسان و هوش مصنوعی» خوش‌بینانه‌ترین و «سلطۀ هوش مصنوعی بر جهان» بدبینانه‌ترین سناریوهای توسعۀ هوش مصنوعی هستند. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که مزیت‌های هوش مصنوعی و توسعۀ آن، برای دولت‌ها و انسان‌ها توجه‌پذیر است و بایستی برای تسریع تحقق آن‌ها سیاست‌گذاری متناسب صورت گیرد. همچنین، مخاطرات و چالش‌های محتمل هوش مصنوعی در آینده نیز، لزوم قانون‌گذاری و مقید کرد توسعه و کاربردهای این فناوری را گوشزد می‌کند.