مسئلۀ ناترازی تولید و مصرف برق در ایران و جایگاه شهروند باسواد انرژی در مصرف بهینه

Abstract

شهروند دارای سواد انرژی، عامل مهمی در بهره‌گیری از نوآوری‌های اجتماعی در کنار نوآوری‌های فناورانه برای مواجهه با ناترازی‌ها و اصلاح الگوی مصرف در حکمرانی صنعت برق قلمداد می‌شود. این مقاله با تشریح مسئلۀ ناترازی تولید و مصرف برق به‌مثابۀ یک بحران عمومی که بر ضرورت نقش‌آفرینی شهروندان در مصرف بهینه تأکید دارد، به سنجش سواد انرژی شهروندان در ابعاد شناختی (آگاهی)، عاطفی (تصمیم‌گیری مبتنی بر معیارهای ارزشی) و رفتاری (صرفه‌جویی) مصرف برق و تبیین تغییرات آن در سطح ملی می‌پردازد. روش پیمایش و تکنیک پرسشنامه برای گردآوری داده‌ها و آماره‌های توصیفی و رگرسیون چندمتغیره در تحلیل داده‌ها استفاده شده است. یافته‌ها بیانگر میانگین آگاهی شهروندان در حوزۀ برق روی طیف صفر تا ده 41/5، اهمیت معیارهای ارزشی در تصمیم‌گیری برای مصرف برق 74/6 و رفتارهای صرفه‌جویانه 59/7 است. میزان هریک از این متغیرها براساس متغیرهای زمینه‌ای متفاوت است؛ ضمن اینکه بین هریک از ابعاد، رابطۀ معناداری وجود دارد؛ به‌گونه‌ای که با افزایش در میزان آگاهی، میزان اهمیت معیارهای ارزشی در مصرف، بیشتر شده و افزایش این دو در افزایش رفتارهای صرفه‌جویانه تأثیرگذار بوده است. سطح سواد انرژی شناختی، متوسط روبه‌پایین، عاطفی، متوسط روبه‌بالا و رفتاری، بالا ارزیابی می‌شود. تغییرات میزان سواد انرژی براساس متغیرهای زمینه‌ای و نیز اثرگذاری ابعاد روی هم، یافتۀ مهمی در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی ارتقای آن تلقی می‌شود. پیشنهاد پژوهش در ارتقای سواد انرژی تأکید بر توجه به ابعاد همه‌جانبۀ آن و ارتباط آن‌ها با یکدیگر با توجه به متغیرهای زمینه‌ای است. جامعه‌پذیری از طریق آموزش در مدارس و خانواده و ترویج آموزش‌های عمومی ضرورت دارد.