واکاوی نقل‌های هشام بن سالم از امام صادق (ع) با توجه به سبک دفاتر حدیثی او‏

Abstract

هشام بن سالم از محدثین و متکلمین جلیل‌القدر شیعه در قرن دوم است که نزدیک به هزار روایت، از او به ما رسیده‌است. در میراث او، منفرداتی به چشم می‌خورد که شامل مضمونی پر اشکال یا نامقبول یا هم‌سو با گفتمان‌های متأخر عامه یا در تعارض با اعتقادات شیعه است و هشام عموماً این روایات را بدون واسطه از امام صادق (ع) نقل کرده‌است. این پژوهش با بررسی رخداد ارسال خفی در حدیث هشام، نشان داده‌است که سبک تألیف دفتر هشام به شیوۀ «تعلیق کبیر» در کنار اضمار و تسری اسناد باعث شده‌است برخی راویان متاخر به هنگام نقل روایات از دفتر هشام در تشخیص مرجع ضمایر و مشایخ اشتباه کنند و روایات با واسطه یا عامی در دفتر هشام، به طور بی‌واسطه به امام صادق (ع) منتسب شود. تعدادی از روایات هشام به نقل از برخی مشایخ خود بوده، ولی منتسب به امام نبوده‌است که در اثر نسخه‌برداری از دفتر هشام توسط راویان بعدی، به اشتباه به امام صادق (ع) منتسب شده‌است.