نقدهای محمدعلی بهبهانی بر طریقت نعمت‌اللهی در مساله جایگاه شریعت

Abstract

آقامحمدعلی بهبهانی در رساله خیراتیه، ضمن نقد جریان کلی تصوف، از سه مساله؛ 1. باور به اسقاط تکالیف برای واصلان و پیروان طریقت، 2. پیروی نعمت‌اللهیه از جریان‌های اباحه‌گرا و 3. برشمردن مصادیقی از ترک شریعت براساس فقه شیعی سخن می‌گوید. از همین رو یکی از نقدهای فقهی او به پیروان و اقطاب طریقت مذکور، ترک التزام کوتاه کردن شارب است. یافتن پاسخ به انتقادات بهبهانی، در مورد پایبندی و جایگاه شریعت در طریقت نعمت‌اللهی، هدف پژوهش پیش‌رو است. این پژوهش به روش کتابخانه‌ای، با توصیف و تحلیل پدیدارشناسانه منابع موجود، صحت این مناقشات را بررسی می‌کند. واکاوی منابع مکتوب نعمت‌اللهی، ادعای اسقاط تکالیف برای سالکان و اقطاب طریقت را رد می‌کند و پیروان این طریقت مدعی‌اند در شریعت، پیرو سنت نبوی(ص) و فقه شیعه هستند. ضمن اینکه در بازشناسی تاریخی، ارتباط و تاثیرپذیری نعمت‌اللهی از کرّامیه (به‌عنوان یک جریان اباحه‌گر) واضح نیست، زیرا تأکید پیروان این طریقت بر تبعیت از فقها و عالمان در مسایل فقهی، نشان از پایبندی ایشان به شریعت و فقه شیعی، دست‌کم در مقام نظر است. نقد مسأله فقهی شارب نیز مبتنی بر تسامح در ادله سنن و سیره متشرعین است که در بازخوانی تاریخی و فقهی این مسأله، دلیل منتقدین، ضعیف دانسته شده بلکه مستنداتی تاریخی از گذاشتن شارب در سنّت متشرعین شیعه یافت می‌شود. بنابراین در نعمت‌اللهیه، شریعت جایگاهی همسو با علما و فقها داشته و نقدهای بهبهانی، بر اساس مشهوراتی است که واقعیت تاریخی یا صحت نظری ندارد.