معناسازی جمعی اعضای هیئت ممیزه در فرایند ارتقا: بازتعریف هویت حرفه‌ای

Abstract

در فرایند تصمیم‌گیری گروهی، اعضای هیئت ممیزه تحت تأثیر عوامل درونی مانند تجارب گذشته، چارچوب‌های شناختی و باورهای علمی از یک سو و ویژگی‌های درخواست‌های مطرح شده از سوی دیگر، هویت حرفه‌ای خود را به عنوان ممیز تعریف کرده و بر اساس آن، صلاحیت متقاضیان را ارزیابی می‌کنند. این فرآیند صرفاً به تصمیمی برای ارتقا ختم نمی‌شود، بلکه موجب بازتعریف هویت‌های حرفه‌ای متنوع و پویا برای اعضای هیئت ممیزه و متقاضیان می‌شود و جهت‌گیری‌های آینده را مشخص می‌کند. هدف این پژوهش، بررسی معانی خلق شده‌ی هویت حرفه‌ای توسط اعضای هیئت ممیزه بود. برای نیل به این هدف، سه سوال پژوهشی مطرح شد: 1) اعضای هیئت ممیزه چگونه هویت خود را در نقش ارزیاب معنا می‌کنند؟؛ 2) اعضای هیئت ممیزه چه ملاک‌های جدیدی برای تصمیم‌گیری درباره ارتقای اعضای هیئت علمی وضع می‌کنند؟؛ و 3) چه عوامل فردی و موقعیتی بر شکل‌گیری معناسازی جمعی اعضا تأثیر دارند؟ این پژوهش با استفاده از روش مطالعه موردی و مبتنی بر چارچوب معناسازی جمعی، فرایند تصمیم‌گیری گروهی اعضای هیئت ممیزه و تأثیر عوامل فردی و موقعیتی را کاوش کرد. میدان مطالعه این پژوهش جلسات هیئت ممیزه در دانشگاه بوده و واحد تحلیل آن جلسات هیئت ممیزه است که در بازه زمانی 1396 تا 1402 پس از اجرایی شدن آیین‌نامه ارتقاء در یکی از دانشگاه‌های دولتی برگزار شده‌اند. داده‌ها از طریق مشاهده مشارکتی جزئی فردی جمع‌آوری شد و تحلیل آن‌ها در دو مرحله کدگذاری اولیه و ثانویه صورت گرفت. جهت اعتباریابی یافته‏ها ضمن همسوسازی و استفاده از چندین منبع داده از کنترل اعضا نیز استفاده شد. سه جریان اصلی همزمان شامل تلخیص، نمایش و نتیجه‌گیری، نشان داد که اعضای هیئت ممیزه در فرآیند برساخت هویت حرفه‌ای خود، بین دو قطب محافظت از شأن حرفه‌ای تا تسهیل‌گر مسیر شغلی، ملاک‌های جدیدی مانند قلم متقاضی، مرجعیت علمی، تنوع سبد پژوهشی و کسوت استادی را فراتر از آئین‌نامه وضع می‌کنند. این فرآیند معناسازی جمعی تحت تأثیر پیشینه فردی، تجربه پژوهشی، رشته تخصصی و نوع عضویت اعضای هیئت قرار دارد و با چالش‌های تصمیم‌گیری گروهی، استانداردهای دوگانه و رفت و برگشت بین ملاک‌های مرجعی و هنجار مرجعی مواجه است. همچنین، تصمیمات به عوامل زمینه‌ای مانند نوع درخواست متقاضی، کمیت مستندات و امتیازات قبلی کمیته و کمیسیون تخصصی وابسته هستند. معانی جمعی در بستر فرصت‌های رسمی و غیررسمی تعامل و مذاکره اعضا برای تصمیم‌گیری گروهی خلق می‌شود. بررسی این فرصت‌ها از منظر معناسازی جمعی می‌تواند به اقدامات مؤثرتر، استانداردسازی فرآیندها و پیشگیری از آسیب‌ها در ممیزی منجر شود.