ارائه مدل‌های توسعة شهری با کاربرد سامانه‌های GIS و RS و مدل‌های زیست‌محیطی

Abstract

محیط‌زیست دارای مفهومی جامع است درحالی که شهر و شهرسازی تصویر محدودی از آن را در اندیشة انسان نمایان می‌سازد. مفهوم توسعة پایدار شهری و توجه به مفاهیم زیست‌محیطی و ارائه مدل‌های مناسب برای انواع عملکردهای توسعه در محیط‌زیست و نیز در شهرهای بزرگ که تحت تأثیر شدید آثار پرشتاب توسعه قرار دارند، هم در سطح جهانی و هم در ایران، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در این میان، استفاده از داده‌های مکانی و سامان دهی و ‌تحلیل درست این داده‌ها برای بهره‌گیری در موضوعات توسعه، با اهمیت بوده و از رشد فزایند‌ه‌ای در سطح تحقیقات روز برخوردار است. هم‌چنین، بهره‌گیری از سامانه‌ اطلاعات مکانی (GIS) و تحلیل داده‌های ماهواره‌ای و بهره‌گیری از فناوری سنجش از دور (RS) نه‌تنها به عنوان ابزار شناسایی در این راستا تلقی می‌شود، بلکه قدمی فراتر از مرزهای تولید اطلاعات مکانی و ورود در حوزه‌های تحلیل و ارزیابی و برنامه‌ریزی خواهد بود. در این میان، داشتن مدل‌های مناسب از شرایط بوم شناختی و زیست‌محیطی سرزمین برای ارزیابی بسیار با اهمیت است. در این مقاله، با توجه به انواع عملکردهای شهری با ملاحظه دیدگاه توسعة پایدار که توجه ویژه‌ای به ظرفیت‌های طبیعی منطقه از دیدگاه بوم شناختی و زیست‌محیطی دارد، مدل‌های مناسب برای توسعة شهری در ایران و قابل استفاده در سامانه‌های اطلاعات مکانی با درنظرگرفتن ملاحظات و استانداردهای محیط‌زیست ارائه می‌شود. بدیهی است با توجه به نقش پایگاه اطلاعات مکانی و به‌ویژه نقشه‌های رقومی دقیق و پایگاه سامانه‌های اطلاعات مکانی ، باید به نقش حساس تعیین مدل‌های قابل استفاده در تحلیل‌های اطلاعات مکانی و ایجاد پیوستگی بین این اطلاعات و ظرفیت‌های طبیعی محیط برای تصمیم‌سازی در برنامه‌های توسعه متناسب با شرایط طبیعی سرزمین و ظرفیت‌های بوم شناختی آن اهمیت ویژه‌ای دارد. منطقة 22 شهر تهران در این تحقیق با وسعت حدود 10000 هکتار در شمال باختر این شهر مورد مطالعه قرار گرفته است و از مدل‌های محیطی و سامانه‌های GISوRS برای برنامه‌ریزی استفاده شده است.