تأثیرات سیاسی اندیشه‌‏های «ضد تقریبی» علمای شیعه و سنی بر جامعه ایران دوره صفویه (براساس روش بحران اسپرینگنز و مدل تعارضات)

Abstract

هدف پژوهش حاضر تبیین تأثیرات سیاسی اندیشه‏های ضد تقریبی علمای شیعه با علمای اهل سنت بر جامعه ایران دوره صفوی بوده و با روش توصیفی ـ تحلیلی و با محور قرار دادن «روش بحران اسپرینگنز» انجام شد. یافته‌ها نشان داد، مدل تعارضات ذیل سه محور واگرایی شدید (جنگ و لشکرکشی میدانی)، واگرایی متوسط (جنگ سرد و صدور فتوای تکفیر)، واگرایی خفیف (سب و لعن و ناسزا) نشان داد که در دوره صفویه بیشتر رفتارها برگرفته از واگرایی متوسط (جنگ سرد) یا همان صدور فتوای تکفیر بوده که این مسئله به ویژه در بخش ‌نامه‌نگاری علمای شیعه و سنی نمایان است. تأثیرات سیاسی چنین اندیشه‏هایی با رویکرد ضد‏تقریبی، مضرات بسیار و تبعات منفی فراوانی برای جامعه ایران عصر صفوی، برجای داشت. ستیز صفوی- عثمانی، خیزش سنیان علیه صفویان، ستیز ازبک و صفوی، همبستگی میان ازبکان و عثمانی برای مقابله با شیعه، برخوردهای نظامی و قتل‌عام‌ها، دستگیری و کشتار علمای شیعی، مصون نگه‌داشته شدن اروپای مسیحی، تصرف پایتخت صفویه، گسترش سب و لعن، از جمله آنها بود.