نشانه‌شناسی حقوق شهروندی در اندیشه امام خمینی(ره)

Abstract

هدف پژوهش حاضر بررسی مسأله حقوق شهروندی در اندیشه امام خمینی بوده و کوشیده است با بهره‌‌گیری از رویکردی نشانه‌‌شناسانه، نشانه‌های مفهومی دال بر حقوق افراد به مثابه شهروندان حکومت اسلامی را در منظومه فکری امام خمینی واکاوی نماید. در این تحقیق از نشانه‌شناسی به عنوان روش تحلیل و چارچوب نظری بحث استفاده شده و تلاش گردیده تا از برخی امکانات روش‌شناختی الگوی ایزوتسو، به خصوص مفهوم «میدان‌‌های معنایی» بهره‌گیری شود. نتایج پژوهش حاکی از آن است که عبارت حقوق شهروندی در گفتار و آثار امام خمینی به کار نرفته است. این خود نشان از نو بودن نشانه مزبور در نظام معنایی اسلامی است. در حوزه حق تعیین سرنوشت، این حق مشارکت سیاسی است که چالش‌برانگیز است. مشارکت سیاسی در اندیشه اسلامی در میدان معنایی وظیفه دینی، معنا می‌‌یابد و هر مسلمانی باید در حد توان خود در آن کوشا باشد. نظام جمهوری اسلامی، هرچند از حیث صوری و شکلی به نظام‌‌های جمهوری متعارف شباهت دارد، اما به دلیل ابتنای آن بر قوانین اسلامی، خود نظامی منحصربه‌‌فرد است که شهروندی در آن مختصات ویژه‌‌ای دارد. این مختصات ویژه به خوبی نمایانگر تضاد‌‌های نشانه‌‌شناختی در نظام معنایی مسلمانان و گفتمان حقوق شهروندی مدرن است.