اندیشه‌ی سیاسی آیت‌االله بروجردی: سیاست‌ورزی یا سیاست‌پرهیزی

Abstract

پژوهش حاضر، در راستای ترسیم چگونگی حضورِ روحانیت در سامان­دهی زندگی سیاسی مردم ایران، به این پرسش پاسخ می‌دهد که مبانی دینی سیره‌ی سیاسی آیت‌الله بروجردی در دوران زعامت‌شان چیست؟ لذا مسأله‌ی این پژوهش، شناخت ریشه‌های دینی سیاست­ورزی معظم‌له، چه در نحوه‌ی ورود به سیاست و چه در نحوه پرهیز از سیاست­ است و نشان می‌دهد که چگونه حوزه‌های علمیه، مراجع تقلید و فقهای هم­عصر آیت‌الله بروجردی، تابع سیاست‌های اتخاذشده توسط ایشان بوده‌اند. در این پژوهش، از آن‌جا‌که در دوران زعامت ایشان - بنابر مقتضیات زمانه - سیاست­ورزیِ تفکیکی در دستور کار بوده است، از روش پدیدارشناسانه استفاده کرده‌ایم. بنابر این نوع سیاست‌ورزی، فقهایی هم‌چون آیت­الله بروجردی اگرچه در امر سلطنت دخالت نمی­کردند، اما نسبت به مسائل دینی حساس بودند و در مواردی نیز به کارگزاران نظام سیاسی تذکراتی می‌دادند؛­ عدم حمایت معظم‌له از جریان­های فکری حوزوی و فقهایی که بر حضور بیش‌تر روحانیون در مخالفت با نظام سیاسیِ حاکم اصرار داشتند، شاهد بر این مدعاست. مدعای این پژوهش آن است که سیاست­ورزی در حوزه‌ی علمیه‌ی قم - در دوران آیت­الله بروجردی - مبتنی‌بر دوری‌جستن و پرهیز از سیاست به‌دلیل فقدان اقتضائات زمانه تنظیم می‌شده است. این روش، اندیشه‌ی سیاسی معظم‌له را با اندیشه‌ی سیاسی فدائیان اسلام و آیت­الله کاشانی متمایز می‌کند.