ارزیابی خطر اکولوژیکی پتانسیل و شاخص جامع آلودگی فلزات سنگین در اطراف برخی واحدهای صنعتی در دشت اردبیل

Abstract

بالا رفتن غلظت فلزات سنگین در خاک اثرات نامطلوبی بر اکوسیستم خاک گذاشته و آسیب‌های جدی به دنبال دارد. کمّی‌سازی آلودگی می‌تواند به مدیریت بهتر خاک‌ها کمک نماید. در این مطالعه، آلودگی فلزات سنگین در اراضی زراعی اطراف برخی واحدهای صنعتی در دشت اردبیل مطالعه و کمّی شد. بدین منظور 9 واحد صنعتی انتخاب و 46 نمونه خاک (صفر تا 30 سانتی‌متر) تهیّه شد. درصد رس، شن و سیلت، کربن آلی، pH و ECخاک اندازه‌گیری شد. غلظت فلزات سنگین شامل سرب، روی، مس و کادمیم با جذب اتمی اندازه‌گیری و شاخص آلودگی، شاخص جامع آلودگی، خطر اکولوژیکی و خطر اکولوژیکی پتانسیل محاسبه شد. میانگین غلظت فلزات سنگین از 724/0 میلی‌گرم بر کیلوگرم کادمیم تا 58/120 میلی‌گرم بر کیلوگرم مس متغیّر بود. همه مناطق 9 گانه به‌جز منطقه 4 (با کلاس آلودگی خفیف)، شاخص آلودگی بیشتر از 2 و کلاس آلودگی خفیف نشان دادند. شاخص آلودگی کادمیم در بین فلزات سنگین، بیشترین مقدار را داشت. شاخص جامع آلودگی کمترین (268/1) و بیشترین (636/3) میانگین را به ترتیب در مناطق 2 و 5 داشته و منطقه 2 دارای آلودگی خفیف، مناطق 1، 6 و 7 دارای آلودگی ملایم و مناطق 3، 4، 5، 8 و 9 دارای آلودگی متوسط ​​بودند. خطر اکولوژیکی سرب، روی و مس در همه مناطق کمتر از 00/3 و خطر اکولوژیکی کادمیم بین 120 تا 240 در مناطق 3، 5، 8 و 9 با کلاس آلودگی جدی و بیشتر از 240 و کلاس آلودگی شدید در مناطق دیگر بود. بر اساس خطر اکولوژیکی پتانسیل، همه 9 منطقه در کلاس آلودگی جدی قرار داشتند. بین میزان سرب (05/0> p)، روی و مس (01/0> p) در 9 منطقه تفاوت معنی‌داری وجود داشت. این نشان می‌دهد که تفاوت غلظت فلزات در بین مناطق به مواد اولیه مربوط نبوده و فعالیت‌های انسانی در افزایش غلظت آنها نقش دارد.