خطراکولوژیکی آلودگی عناصر سنگین و ارتباط آن با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در باغات سیب دشت ارومیه

Abstract

آلودگی اراضی کشاورزی بویژه باغات به فلزات سنگین، ناشی از عملیات طولانی‌مدت کشاورزی (استفاده گسترده از کودها و سموم کشاورزی)، به موضوعی با اولویت بالا برای سلامت خاک، غذا و انسان تبدیل شده است. تحقیق حاضر با هدف بررسی آلودگی و خطر فلزات سنگین در باغات سیب دشت ارومیه انجام شد. از نظر رده‌بندی، خاک‌های مورد مطالعه در رده اینسپتی‌سول‌ها و زیرگروه‌های TH)) TypicHaploxerepts، Typic Endoaquepts (TE)، Typic Calcixerepts (TC)، Fluventic Haploxerepts (FH) و Aquic Calcixerepts (AC) قرار دارند. شاخص‌های آلودگی نمرو ([1]PIN) و خطراکولوژیکی ([2]ER) محاسبه شد. عمده‌ی فلزات سنگین در محدوده‌ی افق Ap بیشترین مقدار را دارا بود. نتایج نشان داد مقادیر غلظت همگی فلزات سنگین مورد مطالعه کم تر حد مجاز آلایندگی می‌باشد. بیشترین میانگین غلظت کل فلز روی و مس درخاک TH (به ترتیب۱/۷۳ و ۸۷/۲۱ میلی‌گرم بر کیلوگرم) دیده شد. اختلاف غلظت سرب تنها در خاک FH معنی‌دار بود و در سایر تیپ‌ها، تفاوت معنی‌دار دیده ‌نشد. بیشترین میانگین غلظت کل نیکل و کادمیوم در خاک TH (به ترتیب ۸۶/۳۰ و ۱۹/۱ میلی‌گرم برکیلوگرم) و کمترین آن‌ها در خاک TE (به ترتیب ۹۶/۲۵ و ۸/۰ میلی‌گرم برکیلوگرم) مشاهده شد. مقدار شاخص نمرو عناصر به‌صورت Cd>Zn>Pb>Cu>Ni بود که نشان داد خطر کادمیوم برای آلودگی خاک‌ بیشتر از سایر فلزات است. تجزیه و تحلیل چند متغیره نشان داد که منشأ عمده آلودگی فلزات منگنز و مس در درجه اول از فرآیندهای طبیعی (ژئوژنیکی) است، در حالی که فلزات کادمیوم، سرب و نیکل از عوامل طبیعی و انسانی مشتق شده است.