مدل سازی و تدوین خط مشی دومنظوره سازی صنعت دفاعی: رویکردی آمیخته

Abstract

در برنامه ششم توسعه ج.ا. ایران به استفاده از ظرفیت‌های مازاد صنعت دفاعی برای بخش غیردفاعی تأکید شده است. پرسش اصلی آن است که برای تحقق اثربخش این امر، چگونه باید جهت‌گیری شکل گیرد؟ بخش صنایع دفاعی کشور، یکی از بخش‌های مولد و پیشرو در عرصه علم و فناوری و محصولات پیشرفته است که همزمان به صورت دومنظوره می‌تواند به تولید محصولات و فناوری دفاعی و غیردفاعی اشتغال یابد. خط‌مشی دومنظوره‌سازی صنایع دفاعی ایران، برای بکارگیری این ظرفیت در کشور، در نگاهی جامع، باید شامل اجزاء و عناصری گردد که بتوانند در ایجاد و نهادینه کردن ارزش‌های سازنده آن به صورت علمی و عملی موثر باشد و حتی در آینده رهنمودهایی برای اجرای خط مشی دومنظوره‌سازی و ارزیابی پیامدهای آن نیز ارائه کند. اما، اگر نسخه این خط‌مشی‌ها بر سیاق ملاحظات نظری و عملی دوراندیشانه و علمی تعبیه نشده باشد، کماکان دردهای ملی دوا نخواهد شد و حتی دردی به دردهای کشور اضافه می‌گردد. بنابراین در این پژوهش در ابتدا به صورت کیفی، با مطالعه مستندات مکتوب و مصاحبه با 20 نفر از خبرگان آگاه دانشگاهی و صنعتی، از طریق شناسایی الزامات و اقتضائات دومنظوره‌سازی صنعت دفاعی ایران، اقدام به طراحی مدلی به عنوان راه‌نمای عملی خط‌مشی‌گذاران این عرصه نموده‌ایم. سپس به صورت کمی، با ابزار پرسشنامه و مطالعه 152 نفره از مدیران این صنایع در کشور، به تحلیل وضعیت بکارگیری و اولویت‌دهی عناصر مدل پرداخته‌ایم. نتایج کیفی پژوهش، نشان از توجه به 3 دسته عناصر محوری،6 بعد و 28 مولفه موثر بر نوع جهت‌گیری دومنظوره‌سازی صنعت دفاعی دارد. نتایج کمی پژوهش نیز، نشان از وجود تفاوت وضعیت موجود و وضعیت مطلوب و همچنین وزن عناصر مدل برای خط مشی‌گذاری در جامعه هدف دارد.