تأثیر کاربرد سیلیکون بر برخی خصوصیات کمی و کیفی گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) در شرایط تنش شوری

Abstract

سابقه و هدف: شوری یکی از مهم‌ترین تنش‌های غیرزنده محیطی و محدود‌کننده رشد و تولید گیاهان است. از طرفی، سیلیسیوم (Si) دومین عنصر فراوان در خاک است و موجب کاهش تنش‌های زیستی و غیرزیستی در گیاهان می‌گردد. سیلیکون با نفوذ در ساقه و برگ، ضمن استحکام فیزیکی اندام‌ها و بهبود فرایندهای فیزیولوژیکی گیاه، موجب تقویت سامانه آنتی‌اکسیدانی گیاه می‌شود که نتیجه آن، افزایش کارایی گیاه در مقابل تنش‌های محیطی است. براساس یافته‌های اخیر محققان، محلول‌پاشیِ مقدار کمی از سیلیکون، می-تواند تحمل گیاهان به تنش‌ شوری را تحت تأثیر قرار دهد. دانه‌های روغنی، منابع مهم روغن‌های گیاهی هستند. دانه گلرنگ با محتوای روغن 25 تا 45 درصد، یکی از دانه‌های روغنی بسیار ارزشمند است. هدف از این پژوهش، ارزیابی اثر محلول‌پاشی سیلیکون بر برخی خصوصیات کمی و کیفی گلرنگ تحت تنش شوری بود.مواد و روش‌ها: این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی مجتمع آموزش عالی نهاوند در سال 1402 اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل تنش شوری در سه سطح (صفر، 40 و 80 میلی‌مولار) و محلول-پاشی سیلیکون در سه سطح (صفر، 2 و 4 گرم در لیتر) بود. صفاتی که مورد اندازه‌گیری قرار گرفتند عبارت بودند از: ارتفاع گیاه، قطر ساقه، قطر و وزن طبق، وزن هزار دانه، درصد روغن، میزان و نوع اسیدهای چرب..یافته‌ها: نتایج آزمایش بیانگر تأثیر مثبت کاربرد سیلیکون بر اکثر صفات مورد بررسی بود، به طوری که بیشترین قطر طبق (70/14 میلی‌متر) در تیمار 4 گرم در لیتر سیلیکون و بدون شوری ایجاد شد که از نظر آماری با تیمار 4 گرم در لیتر سیلیکون و 40 میلی‌مولار شوری تفاوت معنی‌داری نداشت. بیشترین مقادیر ارتفاع گیاه، قطر ساقه، وزن طبق و وزن هزاردانه، با کاربرد 4 گرم در لیتر سیلیکون و تنش شوری 40 میلی‌مولار به دست آمد. درصد افزایش این صفات در مقایسه با عدم کاربرد سیلیکون در همان سطح شوری، به ترتیب 11/18%، 19/15%، 78/14% و 35/17% بود. بیشترین درصد روغن (31/27%) با کاربرد بالاترین سطح سیلیکون و شوری به دست آمد افزایش درصد روغن در این تیمار، در مقایسه با عدم کاربرد سیلیکون در همان سطح شوری، 74/80% بود. بیشترین میزان اسید لینولئیک (02/77%) از تیمار 2 گرم در لیتر سیلیکون و 40 میلی مولار شوری به دست آمد. درصد افزایش اسید لینولئیک در این تیمار، در مقایسه با عدم کاربرد سیلیکون در همان سطح شوری، 60/11% بود. بیشترین میزان اسید اولئیک (90/18%) با استفاده از بالاترین سطح سیلیکون و بدون شوری تولید شد. بالاترین میزان اسید استئاریک (80/2%) و لینولنیک (2/0%) در تیمار شاهد به دست آمد.نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش، نشان‌دهنده تأثیر مثبت کاربرد سیلیکون بر اکثر صفات مورد بررسی بود. همچنین با کاربرد سیلیکون، آثار سوء تنش شوری در برخی صفات مانند ارتفاع گیاه، قطر ساقه، وزن طبق، وزن هزاردانه و درصد روغن کاهش یافت. بنابراین می‌توان کاربرد سیلیکون را به عنوان راهکاری مؤثر برای کاهش اثرات تخریبی تنش شوری پیشنهاد کرد.