بهبود جذب عناصر غذایی پرمصرف و شاخص‌های کارایی نیتروژن کلزا (Brassica napus L.) با مصرف همزمان کود زیستی و شیمیایی نیتروژنه

Abstract

سابقه و هدف: کلزا (Brassica napus L.) از جمله گیاهان روغنی است که به واسطه درصد بالای روغن با کیفیت، توسعه کشت آن مورد توجه می‌باشد. نیتروژن یکی از مهم‌ترین عناصر غذایی و عامل کلیدی دستیابی به عملکرد مطلوب در کشت کلزا است. با توجه به آبشویی نیتروژن در خاک و آلودگی محیط زیست حاصل از آن، استفاده از کودهای زیستی، به ویژه انواع باکتری‌های تثبیت‌کننده نیتروژن، نقش مهمی در افزایش جذب عناصر غذایی و کارایی مصرف و جذب نیتروژن دارد. لذا هدف از این تحقیق بررسی بهبود جذب عناصر پرمصرف و شاخص‌های کارایی نیتروژن تحت تأثیر مدیریت کود شیمیایی و زیستی نیتروژنه بود. مواد و روش‌ها: آزمایشی مزرعه‌ای به‌صورت کرت‌های خرد شده بر پایه‌ی طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج واقع در منطقه دشتروم در سال 1399 انجام شد. عامل اصلی کود نیتروژنه در 6 سطح (صفر، 25، 50، 75، 100 و 125 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص از منبع اوره) و عامل فرعی کود زیستی حاوی باکتری‌های ازتوباکتر و آزوسپیریلیوم در دو سطح (کاربرد و عدم کاربرد) بودند. جذب عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم در دانه و اندام هوایی اندازه‌گیری و شاخص‌های کارایی مصرف نیتروژن محاسبه گردید.یافته‌ها: بیشترین درصد عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم دانه از تیمار کاربرد تلفیقی کود شیمیایی نیتروژنه و زیستی حاصل گردید. کاربرد تلفیقی کود شیمیایی و زیستی نیتروژنه موجب افزایش معنی‌دار عملکرد دانه شد. بیشترین عملکرد دانه (60/8790 کیلوگرم در هکتار) در تیمار 125 کیلوگرم در هکتار نیتروژن و کاربرد کود زیستی به‌دست آمد. کارآیی استفاده از نیتروژن با افزایش سطوح نیتروژن کاهش یافت و بیشترین آن (92/40 کیلوگرم بر کیلوگرم) از تیمار عدم کاربرد باکتری و عدم کاربرد نیتروژن حاصل گردید. کارایی جذب نیتروژن با مصرف کود نیتروژنه و کاربرد باکتری بطور معنی‌داری افزایش یافت. حداکثر انتقال مجدد نیتروژن (79/89 درصد) از تیمار کاربرد 125 کیلوگرم در هکتار نیتروژن و عدم کاربرد کود زیستی و کمترین آن از تیمار عدم کاربرد نیتروژن و کاربرد کود زیستی (46/74 درصد) به‌دست آمد.نتیجه‌گیری: با توجه به برتری سطح 125 کیلوگرم نیتروژن به‌همراه کود زیستی از لحـاظ عملکـرد دانـه و درصد عناصر جذب شده، چنین به نظر می‌رسد که این مقادیر کود نیتروژنه به همراه کاربرد کود زیستی بـرای حصول عملکرد مناسب در منطقه مورد آزمایش و مناطق مشابه قابل توصیه باشد. همچنین نتایج نشان داد با توجه به اکثر صفات مورد بررسی، کاربرد کود زیستی توانست با تأمین بخشی از نیتروژن مورد نیاز کلزا (حدود 50 کیلوگرم در هکتار)، مصرف کود شیمیایی نیتروژنه را کاهش دهد.