تأثیر رژیم آبیاری و کیفیت نور بر بهنژادی سریع گندم بهاره

Abstract

زمان طولانی لازم برای ایجاد رگه‌های خالص یکی از محدودیت­های بزرگ بسیاری از برنامه­های بهنژادی و مطالعات ژنتیکی است. هدف از پژوهش حاضر بهینه­سازی روش بهنژادی سریع و بررسی تاثیر رژیم آبیاری و کیفیت نور بر تسریع نسل‌­دهی گندم بود. سه رقم گندم بهاره سیوند، رخشان و بهاران در اتاقک رشد با شدت نور 23000 لوکس (معادل 450 میکرومول بر متر مربع بر ثانیه) زیر دو نوع روشنایی شامل LED سفید و ترکیب LEDسفید با لامپ بنفش ویژه رشد، در سینی­های نشای 28 خانه­ای با شش تکرار کشت شدند و با رژیم­های مختلف 24، 48 ،72 ، 96 و 120 ساعت یک­بار آبیاری شدند. برای غلبه بر خواب بذر و همچنین حذف مدت زمان لازم برای بلوغ بذر از تکنیک کشت جنین نارس در محیط MS استفاده شد. نتایج نشان داد که نور دوره 16/8 ساعت (روز/شب)، شدت نور 23000 لوکس با ترکیب لامپ بنفش ویژه رشد و LEDسفید، دمای 25/22 درجه سانتیگراد (روز/شب)، رطوبت 85/65 درصد (روز/شب) مناسب­ترین شرایط برای بهنژادی سریع گندم است. در این شرایط مدت زمان کشت بذر تا تولید بذر گندم بهاره به حدود دو ماه کاهش یافت و نسل­دهی ارقام رخشان، سیوند و بهاران به‌ترتیب در50، 55 و 66 روز کامل شد. رژیم آبیاری 48 ساعت یک‌بار بهترین نتیجه را در پی داشت و پرورش گیاهان زیر ترکیب نور بنفش و سفید نسبت به نور سفید یک هفته نسل­دهی را سرعت بخشید. 18-16 روز پس از گرده‌افشانی بهترین زمان جدا کردن جنین از سنبله­های نارس و کشت آن در محیط MS بود. یافته­های این پژوهش امکان پرورش شش نسل گندم بهاره در سال را برای بهنژادگران فراهم می­کند.