بررسی تأثیر نظریه دینی بر سپهر سیاست:مطالعه موردی دلایل ناکامی جریان بیداری اسلامی در مصر

Abstract

انقلاب مردم مصر که در 25 ژانویه 2011 آغاز و با سرنگونی حسنی مبارک در 11 فوریه جنبۀ عینی یافت، به دلیل هویت دینی و اسلامی مردم مصر و تحت تاثیر انقلاب اسلامی ایران به موفقیت بیداری اسلامی در مصر و روی کار آمدن جریان دینی اخوان المسلمین گردید و به شدت مورد استقبال رهبر معظم انقلاب آیت الله خامنه ای و دیگر مقامات عالی ایران قرار گرفت. اما، یک سال پس از ریاست‌جمهوری محمد مرسی، در فرایندی عجیب و با تظاهرات وسیع مردم و نیروهای سیاسی مخالف جریان اخوان به کودتای نظامی و بازگشت به نقطه شروع انجامید. بررسی دلایل تحولات سیاسی و اجتماعی بیداری اسلامی که در کشور مهم و تأثیر گذار مصر اتفاق افتاد، برای فهم فرایند شکل گیری، موانع تداوم، صف بندی های منطقه ای و بین المللی و تفاوت های بیداری اسلامی در دیگر کشورهای عربی ضروری است. هدف اصلی این پژوهش بررسی دلایل ناکامی بیداری اسلامی در نخستین تجربۀ حکومت‌داری اسلام‌گراهای اخوانی است. جریان اخوان المسلمین به‌رغم اینکه در مراحل آخر انقلاب 2011م. نقش داشت، اما تنها نیروی تأثیرگذار نبود و به‌رغم قدرت تحرک و سازمان‌دهی اعتقاد و باوری اساسی برای دگرگونی نداشت. این مقاله به روش توصیفی – تحلیلی و با توجه به چارچوب نظریه توسعه نامتوازن و نظریه بیداری اسلامی، بدنبال پاسخ به این سؤال است که چه دلایلی در ناکامی و شکست بیداری اسلامی در تشکیل و تداوم حکومت دخیل بوده است؟ بنابر دستآوردهای این پژوهش کنش خلاف دستآوردهای انقلاب اسلامی ایران و جبهه مقاومت، کنشگری سیاسی منفعلانه و انحصارگرایانه اخوان المسلمین، استفاده ابزاری قدرت‌های خارجی بین‌المللی و منطقه‌ای از موقعیت مسلط ارتش و مشکلات اقتصادی مردم بالاخص فقدان نظریۀ دینی- سیاسی مناسب، دلایل ناکامی بیداری اسلامی و عدم تحقق انقلاب اسلامی در مصر است