«تحلیل داستان "مکر سهزن مکار با قاضی و شحنه و محتسب" از منظر تحلیل گفتمان انتقادی»

Abstract

متن آیینۀ ذهن مؤلف،زمانه و فضای زیستی اوست؛ از‌این‌رو تحلیل متن ـ به‌ویژه داستان به‌سبب ماهیت و گسترۀ وسیع مؤلفان و مخاطبانش ـ در دریافت تاریخ هر دوره اهمیت دارد. داستان محبوب ‌القلوب برخاسته از گفتمان فکری-فرهنگی دورۀ صفویه است و تحلیل آن در شناخت بیشتر این دورۀ مهم رشد داستان‌پردازی در ایران راهگشاست. پس این پژوهش از روش تحلیل گفتمان انتقادی به بررسی داستان «مکر سه‌زن مکار با قاضی و شحنه و محتسب»، از کتاب «<em>محبوب‌القلوب</em>» می‌پردازدتا به این پرسش پاسخ دهد که متن چه گوشه‌هایی از فضای فکری‌ـ‌اجتماعی عصر صفوی را بازتاب می‌دهد. حاصل آنکه در سطح زبانی، واژگانی انتخاب شده‌اند که بیشترین سازش را با بن‌مایة اصلی داستان یعنی مکر و حیله‌گری زنانه، دارند. سطح تفسیری، به تواتر چنین داستانی در متون هم‌مضمون و بررسی تطبیقی آنان می‌پردازد؛ در سطح تبیین گفتمانی، داستان بخشی از نظام رفتاری عصر صفوی را بازنمایی کرده‌است.