تأثیر منازعات عصر صفویه بر شالوده‎های شهری و منابع اقتصادی (907 – 1052 ق)

Abstract

حکومت صفویان در شرایطی شکل‎گرفت که امپراتوری عثمانی در مناطق غربی و خانات ازبک در شرق قلمرو ایران تمایلات توسعه‎طلبانه‎ای را دنبال‎می‎کردند. اختلافات جغرافیایی و تعارضات مذهبی باعث پدیدآمدن جنگ‎های طولانی بین صفویان با این دو قدرت منطقه‎ای شد. این منازعات بخش بزرگی از مناطق جغرافیایی ایران را تحت‎تأثیر قرارداد و آسیب‎های اقتصادی و اجتماعی را برای ساکنان به‎دنبال‎داشت. مسئلۀ عمده در این نوشتار دریافت و آشکارکردن میزان آسیب‎های ناشی از جنگ‎های دورۀ صفویه در مناطق شرقی و غربی بر برخی از زیرساخت‎های اقتصادی و سازه‎های شهری و روستایی است. بر این اساس، پرسش عمدۀ این نوشتار عبارت است از اینکه اقدامات تهاجمی دشمنان و سیاست‎های دفاعی صفویان الگوهای اقتصادی و جمعیتی کشور را تا چه میزان تحت‎تأثیر قراردادند. روش انجام پژوهش حاضر مبتنی بر توصیف، تحلیل و استنتاج از داده‎های منابع تاریخی است. یافته‌های پژوهش نشان‎می‎دهد تداوم جنگ‎ها و اقدامات تهاجمی دشمنان در کنار سیاست‎های دفاعی صفویان، در آشفتگی و تخریب ساختارهای اقتصادی و همچنین کاهش جمعیت منطقه بسیار مؤثر بوده و کندی فرآیند تولید را در پیامد نهایی خود به همراه داشته‎است.