ترکمن‌های سلجوقی بخشی از قبایل اغوز در شمال رود سیحون بودند که بعد از گرویدن به اسلام، در نیمۀ دوم قرن 4ق، به ماوراءالنهر و در اوایل قرن 5ق به خراسان کوچ کردند. مهاجرت ترکمن‌های سلجوقی به خراسان، از تحولات عمده و اثر‌گذار ...

ورود اسلام به ایران دگرگونی‌هایی در ساختار سیاسی و اجتماعی ایران به وجود آورد و بخشی از قشربندی اجتماعی ایران دستخوش دگرگونی شد. این پژوهش صرفاً تأثیر ورود دین اسلام بر قشربندی اجتماعی ایران را از سقوط ساسانیان تا سقوط ...

آغاز سدۀ 14ق/20م دورانی سخت برای ایران و به‌ویژه کردستان محسوب می‌شود. بحران‌ شورش‌های عشایری پس از انقلاب مشروطه، عوامل بازدارندة محلی و پیامدهای وخیم جنگ جهانی اول در کردستان، سبب شد که در آنجا شرایط ویژه‌ای ایجاد شود ...

این نوشتار به بررسیِ رواج تنباکو در قلمرو تیموریان هند می‌پردازد. در این مقاله، با اتکا به اطلاعات موجود در منابع تاریخی و با رویکردی توصیفی ـ تشریحی، چگونگی مواجهه چند شاه مقتدر این سلسلۀ با مسئله رواج تنباکو مورد مطالعه ...

باوجود اطلاعات شایان‌توجهِ جمعیت‌نگاشتی یهودیان قلمرو عربی از صدر اسلام، اطلاعات زیادی دربارة پراکندگی جمعیتی یهودیان در ایران بعد از اسلام تا دورة سلجوقی وجود ندارد. اما، وجود اطلاعات بیشتر پیرامون این دوره تا حملة مغول، ...

شاهان قاجار بیش از شاهان دیگر سلسله‌های حاکم بر ایران به قم و عمران این شهر مذهبی اشتیاق نشان دادند. در دوران ناصرالدین‌شاه و به‌همت صدراعظمش میرزا ‌علی‌اصغر‌خان امین‌السلطان، راه جدیدی بین تهران و قم با تعداد زیادی ...

شایعه در همۀ فرهنگ‌های بشری وجود دارد و پدیده‌ای است که بر‌اساس شنیده‌ها و زمینۀ قبلی افکار عمومی شکل ‌می‌گیرد. بشر در زندگی روزمرۀ خود با دوستان، آشنایان، همکاران، و مانند آن‌ها شایعات زیادی را می‌شنود و یا منتشر می‌سازد. ...

معمولاً کنسولگری دولت‌های خارجی در بنادر و شهرهایی تأسیس می‌شود که از پیش روابط تجاری با آن‌ها وجود داشته باشد. بریتانیا در دوران قاجاریه به‌رغم نداشتن اتباع و بازرگانی با ایالات جنوب دریای مازندران، یک کنسولگری در رشت و ...

شهر قزوین پس از تشکیل دولت صفوی اهمیت ویژه و منحصر‌به‌فردی یافت و به‌سرعت مراحل رشد و ترقی خود را در زمان شاه ‌طهماسب اول طی‌ کرد. این شهر در وهلۀ نخست مرکز تجمع گروه‌ها و اقوام مختلفی شد که پس از پایتخت‌شدن راهی این شهر ...

این مقاله به موضوع فاضلاب شهری و تأثیرات آن در زندگی اجتماعی مردم شهر اصفهان می‌پردازد. قرن‌ها فاضلاب شهری منبع خوبی برای غنی‌کردن زمین‌های کشاورزی بود. اگرچه جمع‌آوری و حمل و نقل آن مایة برهم‌زدن بهداشت شهر و آسایش شهرنشینان ...

در خلال جنگ جهانی اول (1332 - 1337 ق/ 1914 – 1918 م)، ولایت گیلان، در سواحل جنوبی دریای مازندران، پس از فروپاشی روسیة تزاری، شاهد برآمدن و استیلای جنبش مردمی و مسلحانة «اتحاد اسلام»، معروف به جنگل، شد که بر مبنای عقاید ...

جست‌وجو و کنکاش در منابع غیر تاریخ‌نگارانه‌ای چون داستان‌ها (شفاهی و مکتوب)، به‌مثابة جزئی مهم از ادبیات فولکلور، می‌تواند رهیافتی باشد برای روشن‌گری فضای غبارآلود تاریخ اجتماعی. این تحقیق، بر اساس قصۀ حسین کرد شبستری، ...

سفرنامه‌‌نویسان غربی به‌ویژه در دو قرن اخیر گزارش‌گران بیرونی وضعیتی در ایران بوده‌اند که می‌توان از آن به انحطاط و عقب‌ماندگی تمدنی ـ فرهنگی تعبیر کرد. وضعیت اقلیمی و جغرافیایی ویژۀ ایران و خشکی و کم‌آبی و به‌ تبع آن ...

جنبش مشروطة ایران علاوه‌ بر این‌که از نظر فکری و سیاسی نقطة عطفی در تاریخ معاصر ایران بود، از دیدگاه اجتماعی نیز فصلی نو در باب مناسبات زندگی اقشار شهرنشین به‌همراه آورد. مهم‌تر‌‌ین تجلی‌‌گاه این موضوع شکل‌‌گیری انجمن‌های ...

اگرچه بررسی ریشه‌های پیدایش انقلاب مشروطه همواره ایده‌ای جذاب و قابل‌ تأمل بوده، اما تاکنون تلاشی جدی برای تبیین نظری انقلاب، دست کم در زبان فارسی، صورت نگرفته است. به همین سبب این مقاله می‌کوشد علل اجتماعی ـ اقتصادی وقوع ...

پس از تشکیل حکومت اسلامی به دست پیامبر اکرم (ص) و به دنبال آن تشکیل حکومت خلفا، در مقاطعی خاص، دولت‌های اسلامی با افزایش یا کاهش درآمد و در برخی مواقع با هزینه‌های غیر قابل پیش‌بینی روبه‌رو می‌شدند. کاهش درآمد و دست‌یابی ...

در قیاس با تعداد کثیر تاریخ‌نویسانِ مرد، معدودی تاریخ‌نویس زن می‌توان سراغ گرفت. آیا ماهیت دانش تاریخ ویژگی‌هایی مردانه دارد که از حضور زنان در این عرصه استقبال نکرده است، یا موانع و محدودیت‌هایی بر سر راه ورود زنان به ...

زندان یکی از نهادهای کهن در جامعة بشری است که از آن برای حبس مجرمان بهره گرفته می‌شود. در دوران پیشامدرن این مجازات کم‌تر استفاده می‌شد و بیش‌تر مجازات‌های جسمی کاربرد داشت. با گسست در ساختار‌ها، اعم از ساختار‌های فکری و ...

عصر ناصری در تاریخ معاصر ایران نقطة عطفی در بیداری افکار، توسعة علوم، و رسوخ اندیشه‌های نوین، و به تبع آن گسترش فعالیت‌های عمومی، به‌شمار می‌رود. با این حال زنان همچنان از حضور و نقش‌آفرینی درخور توانایی خود بی‌بهره بوده‌اند. ...

پژوهش حاضر می‏کوشد تا پاسخی برای چگونگی تأمین نیروی انسانی شاغل در شرکت نفت انگلیس و ایران در آبادان و مسجدسلیمان بیابد. عوامل گوناگونی که سبب جذب عشایر به سکونت در شهرهای نفتی شدند و انگیزه‌هایی که موجب مهاجرت مردم از ...