نشانه‌شناسی اجتماعی مدرنیزاسیون ایرانی در رمان مدیر مدرسه

Abstract

جلال آل ‌احمد به عنوان یک رمان نویس واقع‌گرا در آثار خود، به دنبال انعکاس وقایع و مسائل اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایرانی بوده‌است. رمان مدیر مدرسه نیز مانند سایر آثار وی، بازتابی از ناکامی تجربه مدرنیت در ایران است. به تعبیری داستان روایت شده از مدرسه توسط جلال، نمایی از جامعه ایرانی است، که حضور هم زمان ارزش‌ها و باور‌های سنتی و رهاوردهای مدرن را در تقابل با یکدیگر تجربه کرده‌است. مطالعه حاضر در صدد بررسی و کشف نمود‌های مدرنیزاسیون در رمان مدیر مدرسه اثر جلال آل‌احمد با رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی برآمده‌است. نتایج تحقیق که بر اساس گام‌های دوازده گانه رویکرد نشانه‌شناختی اجتماعی تئو‌ون لیوون انجام شده‌است، نشان داد که جامعه ایرانی دوران نویسنده بی‌توجه به باور‌ها و ارزش‌های سنتی، به نوسازی و ورود عناصر مدرن در عرصه آموزش و سایر عرصه‌های زندگی اجتماعی اقدام کرده و علی‌رغم هزینه‌های مادی و انسانی قابل توجه، در عمل فرایند مدرنیزاسیون ایرانی ابتر مانده‌است. هر چند نویسنده برای این وضعیت جایگزین خاصی عرضه نمی‌دارد، اما تحول در این ارتباط را ناشدنی نیز نمی‌پندارد.