بازتاب مشارکت اجتماعی در بوستان سعدی

Abstract

«سرمایه‌ی‌اجتماعی» از مفاهیم مهمّ جامعه‌شناسی است و درسایر علوم نیز به آن توجّه شده، روابط اجتماعی اساس این رویکرد است و از آن به عنوان سرمایه‌ای در کنار سایر انواع سرمایه(انسانی، مادّی، فیزیکی و غیره) نام می‌برند. سرمایه‌ی اجتماعی سه مؤلّفه‌ی هنجارگرایی، اعتماد و مشارکت دارد. مبانی و اصول این نظریه در نظر اندیشمندان قدیم وجود داشته‌؛ ازجمله سعدی بواسطه‌ی سفرهای متعدد و نشست‌وبرخاست با افراد مختلف، با زیر و بم زندگی جوامع عصر خویش آشنایی داشته و برای رسیدن به جامعه‌ی آرمانی نظریه‌ای جامع دارد که در بوستان آمده‌است. بوستان اثری تعلیمی- اخلاقی است و این پژوهش برای آشنایی با نظر اجتماعی سعدی، مؤلّفه‌ی مشارکت را در بوستان به شیوه‌ی اسنادی همراه با تحلیل محتوا بررسی نموده و نشان داده که جایگاه بسامدی مؤلّفه مشارکت در بوستان بعد از هنجارگرایی و اعتماد قراردارد. از بین شاخص‌های آن، مشارکت اجتماعی بالاترین بسامد را داشته و از نظر نوع مشارکت، مشارکت برون‌سویه که نشانه‌ی روابط عاطفی جامعه‌ی مطلوب سعدی است، دارای بیشترین فراوانی است و بعد از آن مشارکت درون سویه قرار می‌گیرد. مشارکت بر اساسِ تقسیم کار- مشارکت تخصصی- دارای بسامد صفر بوده است و این یافته با ویژگی‌های جامعه تمایز‌نیافته عصر سعدی همخوانی دارد.