سیمرغ در کلمه و تصویر: مطالعه تطبیقی قابلیت‌های تصویرسازی رسانه‌های کلامی و تصویری با استناد به انگاره سیمرغ در عصر ساسانی

Abstract

در ایران باستان، تصاویر همواره در ارتباط با روایت‌های کلامی هستند؛ این ویژگی در تصویرگری سیمرغ (پرنده اساطیری) بسیار نمایان است. پژوهش حاضر ضمن تطبیق توصیف سیمرغ در متون کلامی عصر ساسانی با تصویر آن در نقش‌برجسته‌ها و اشیاء کاربردی این دوره، به بررسی قابلیت‌های بیانی هر یک از این دو رسانه در ساخت انگاره سیمرغ و تبیین نوع برهمکنش کلمات و تصویر در این مورد خاص پرداخته است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات اسنادی است. به منظور تبیین نوع برهمکنش کلمات و تصاویر در برساخت انگاره سیمرغ به آرای پری نودلمن استناد شده است. وی بر این باور است که وقتی تصاویر و کلمات به یک موضوع واحد ارجاع دارند، گاه تایید کنندة پیام یکدیگر و گاه توسعه دهندة آن هستند.سیمرغ در متون ساسانی بیشتر بر اساس کارکردهایش توصیف شده است و توصیفات کلامی اطلاعات زیادی درباره ظاهر آن نمی‌دهند. نتایج پژوهش نشان می‌دهند که تصویر سیمرغ ساسانی نه تنها متن کلامی را تایید می‌کند بلکه متن را توسعه می‌دهد. از طرفی برخی ویژگی‌های ظاهری سیمرغ که اصلا در متن نیامده در تصویر دیده می‌شود. همچنین تصویر سیمرغ از جزئیاتی برخوردار است که معادل بصری ویژگی‌های غیر قابل رویت این موجود اساطیری هستند.