تکرار تمنای کودکانه با میل به آگالمای دیگری بزرگ؛ تحلیل لکانی معلم‌ مورچه‌ها و فیل کوچولو کجا خوابیدی؟

Abstract

سبب بروز اغلب کنش‌های بشر به‌لحاظ روانی با دانش روانکاوی تبیین شده است. ژاک لکان، با بازخوانی زبانی و نمادین آرای زیست‌شناختی فروید، تحول بزرگی در دانش روانکاوی ایجاد کرد. بر این اساس، تمنا یا طلب، میل، کودک و دوره‌ی پس از کودکی خوانشی زبانی یافت. تحلیل آثار ادبیات کودک با آموزه‌های روانکاوانه‌ی ژاک لکان می‌تواند به‌عنوان روش یا دیدگاهی باشد که چگونگی عدم احراز یا تکرار تمنای کودکانه‌ی فرد را توجیه و تبیین نماید. در این پژوهش، کوشیده‌ایم چگونگی تکرار تمنای کودکانه را در ساحت نمادین یا انطباق هویت ثانویه‌ در معلم‌مورچه‌های محمد سهرابی و فیل کوچولو کجا خوابیدی؟ میترا مسیحا روشن کنیم. دستاوردهای پژوهش نشان می‌‌دهد که شخصیت‌هایی مانند زنبور عسل، بچه‌اردک و در یک موضع کلاغ، به‌سبب دیدن تصویری خیالی از خودِ انسجام‌یافته در آینه‌ای که دیگری کوچک یا مادر آن‌ را مقابل کودک گرفته، احساس یکپارچگی و تمامیت می‌کرده‌اند. تمنای کودکانه تا آن‌جا برای فرد پایدار بود که وی با فقدان موجود در خود روبه‌رو نشده بود و اگو را به‌منزله‌ی هویتی اخته بازشناسی نکرده بود. همچنین، زمانی که فرد اگو را به‌منزله‌ی موجودیتی اخته شناسایی می‌کند، برای این‌که بتواند دوباره منِ آرمانی خود را در مقام تمنایی کودکانه بازیابی نماید، وارد انطباق هویت ثانویه یا حیطه‌ی امر نمادین میل دیگری بزرگ می‌شود. در این مرحله، فرد از زنجیره‌ی دلالت امر نمادین به امیدِ احراز مجدد تمنای کودکانه‌ی پیشین، تبعیت می‌نماید؛ اما هر بار تلاش او به‌سبب بازنمایی‌شدن دالِ اضطراب، با شکست مواجه می‌شود. در فیل کوچولو نیز، گذر از فانتزی بنیادین و مواجهه با دال میل حقیقی، سبب رفع اختگی و بازیابی تمنای کودکانه‌ی پیشینِ فرد نمی‌شود.