بررسی جایگاه نهادِ وزرات و عملکرد وزراء همزمان با حاکمیت قراختاییان کرمان

Abstract

حکومت قراختاییان کرمان حدود سال 619ه.ق و به همّت بُراقِ حاجب، بنیانگذاری شد؛ حکومتی که پس از وی نیز در میان جانشینان او باقی ماند و تا سال 704ه.ق تداوم یافت. مطالعة حکومتِ محلّی قراختاییانِ کرمان این نکته را آشکار ساخت که دربارة چگونگیِ شکل‌گیریِ حکومتِ مذکور و وقایع سیاسی دوران حاکمیت آنها مطالبی بیان شده است، اما در برخی از حوزه‌ها، همچون وضعیت اداری و دیوانسالاری قراختاییان، به‌ویژه اقداماتِ وزرای آنها، فقرِ پژوهش احساس می‌شود. از همین‌رو، نوشتارِ حاضر با بهره‌گیری از روش پژوهش تاریخی با رویکرد تحلیلی بر آن است تا با ژرف‌اندیشی در دیوانسالاری این حکومت، وضعیت نهادِ وزارت آن را بررسی کند و ضمن معرفی وزرای نسبتاً گمنام حکومت قراختاییان کرمان، نقش و جایگاهشان را در ساختار سیاسی و شاکلة قدرت این حکومت مشخص سازد. یافته‌های پژوهش نشان داد که اولاً همزمان با حکومت قراختاییان بر کرمان در بیشتر مواقع، از وزارتِ همزمانِ چند وزیر استفاده می‌شد و این موضوع از آن روی مهم است که پیشتر از قدرت‌گیریِ ایلخانانِ مغول در ایران، قراختاییان از این شیوه از وزارت بهره می‌بردند. ثانیاً وزیرانِ دورة قراختایی پس از حاکم، از بالاترین اقتدار برخوردار بودند و امور بسیار مهمی بر عهده آنان بود، اما چالش‌های میان آنان با حاکمان قراختایی از یک‌سو و نگرانی از قدرت فراوان آن‌ها و بحث مصادرة اموالشان از سوی دیگر، موجبِ سستی و ناپایداری پایه‌های منصب آنان را فراهم می‌نمود.