بازشناسی شهر ساسانی ـ اسلامی سیروان بر پایۀ متون تاریخی و شواهد باستان‌شناسی

Abstract

براساس متون تاریخی و جغرافیایی، سابقۀ سیروان/ شیروان، یکی از شهرهای مهم منطقۀ جبال، به دورۀ حکومت ساسانی باز می­گردد. این شهر در قرون نخستین اسلامی رونق بسیار داشت و متون تاریخی از آنجا به­عنوان کرسی ولایت ماسبذان و یکی از شهرهای مهم ایالت جبال نام برده­اند، اما پس از دوره ای حیات پررونق، از میانۀ سده چهارم ق از رونق آن کاسته شد. علی­رغم اهمیت شهر سیروان، تاکنون پژوهشی برای شناخت موقعیت مکانی­، عوامل رشد و گسترش این شهر و سپس افول آن صورت نگرفته است. در پژوهش پیش­رو، با مطالعۀ متون تاریخی و شواهد باستان­شناسی، ضمن بازشناسی شهر سیروان، عوامل تأثیرگذار در مکان­گزینی، رشد و گسترش و همچنین انقراض آن بررسی خواهد شد. رویکرد تحقیق، تاریخی است و یافته­ها با مطالعات اسنادی و مشاهدات میدانی جمع­آوری شده است. بنابر نتایج، موقعیت مکانی شهر ساسانی ـ اسلامی سیروان با محوطۀ باستانی واقع در روستای کنونی سَرابکَلان شهرستان سیروان استان ایلام منطبق است. در کنار عوامل طبیعی (همچون زلزله) و کاهش اهمیت سیاسی منطقه، راه­های ارتباطی نیز در پی انقراض حکومت آل­حسنویه از سدۀ چهارم ق به بعد از رونق افتاد و در مجموع، این عوامل بیشترین نقش را در انقراض شهر سیروان داشت.