تحلیل مخاطرات تحولات 2024 سوریه برای ایران

Abstract

سوریه از مهم‌ترین کانون‌های تحولات منطقة خاورمیانه در سال‌های اخیر بوده است. تحولات این کشور در ابعاد داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی، تأثیری شگرف بر مجموعه رویدادهای سیاسی، امنیتی خاورمیانه نهاد؛ به‌نحوی که این کشور در اندک زمانی پس از بیداری اسلامی یا بهار عربی، جولانگاه ظهور و بسط فعالیت‌های تروریستی شد. از سوی دیگر، حمایت‌های لجستیکی جمهوری اسلامی ایران و رفتارهای حمایتی روسیه، به افول نسبی داعش و دیگر گروه‌های تروریستی در سوریه منتهی شد که به نظر می‌رسید این موضوع عامل بقای دولت اسد باشد؛ اما در دسامبر 2024 دولت اسد مجدداً با دامنۀ گسترده‌ای از اعتراضات درونی مواجه شد و تنها در یازده روز سقوط کرد. مسئلة مهم در این میان، بررسی دو موضوع بسیار مهم است. نخست، تحلیلی واقع‌بینانه از سرعت و شتاب سقوط دولت اسد و دوم، تعمیم این وضعیت به دولت‌های متحد سوریه همچون جمهوری اسلامی ایران (سوریه‌ای شدن ایران). بر این اساس، هدف نویسندگان در پژوهش حاضر آن است تا 1. به چرایی سقوط دولت سوریه در دامنۀ زمانی شگفت‌آور یازده‌روزه پاسخی متقن و مستدل ارائه کنند؛ 2. به مخاطرات محیطی و ارزشی و روان‌شناختی این موضوع بر جمهوری اسلامی ایران بپردازند. در هر دو بخش شواهد و مدارک عینی ارائه می‌شود. فهم مخاطرات احتمالی برای ایران منوط به فهم چیستی و چگونگی فرایند سقوط در سوریه است تا بتوان شباهت‌ها، تفاوت‌ها و تمایزات دو جامعه و دولت در سوریه و ایران را درک کرد. در سقوط دولت سوریه حرکت‌ها و ضدحرکت‌های بی‌شماری انباشته شده است که هر یک سهمی در پیامد نهایی آن یعنی فروپاشی داشته است. در بخش دوم نویسندگان ضمن آینده‌پژوهی تحولات سوریه، مخاطرات روان‌شناختی و محیطی آن را بر ایران بررسی کرده و سناریوی این مخاطرات را دارای احتمال کم ارزیابی کرده‌اند.