تحلیل ماهیت ساختاری و دینامیکی جو در رخداد برف سنگین 29 ژانویه تا 3 فوریه 2017 ایران و مخاطرات آن

Abstract

در این پژوهش از داده‌های شبکه‌بندی‌شدۀ Era-interim وابسته به مرکز پیش‌بینی میان‌مدت جو اروپا (ECMWF) با توان تفکیک 125/0 درجۀ جغرافیایی و داده‌های مرکز پیش‌بینی محیطی/علوم جو (NCEP/NCAR) برای بررسی ساختار جو در رخداد بارش برف سنگین و فراگیر ایران بین 29 ژانویه تا 3 فوریه 2017 استفاده شده است. بررسی‌ها نشان داد که در دامنۀ زمانی یادشده بیش از 50 درصد گسترۀ ایران زیر پوشش برف بوده است. گردش جو، نشان از ناهنجاری‌های عمیق در تاوۀ قطبی و گسترش جنوب‌سوی آن به مرکز خاورمیانه و بیشتر مناطق کشور دارد که این جریان با افزایش تاوایی پتانسیل و تقویت جریان‌های بالاسو همراه بوده است. در این فرایند، تشکیل ناهنجاری‌های مثبت در مناطق جنب قطبی در حد فاصل شرق و شمال شرق اروپا، سبب تقویت سردچال­های جو شده است. از طرفی، ناهنجار شدن تاوۀ قطبی وردسپهری و ایجاد گرادیان تاوایی پتانسیل به‌صورت نصف‌النهاری، با شارش جنوب‌سوی این کمیت همراه شده و سبب تشکیل دو هستۀ سردچال، یکی روی نیمۀ شمالی و دیگری در نیمۀ جنوبی ایران شد. الگوی فشار گویای شکل‌گیری پرفشار دینامیکی بسیار قوی در قسمت رو به باد کوهستان زاگرس است که در ضلع مقابل آن و در بادپناه این کوهستان سبب تشکیل چرخندی بادپناهی شده است. بررسی مقادیر امگا نشان داد که بیشتر جریان‌ها در نیمرخ قائم جو در قسمت‌های رو به باد کوهستان زاگرس نزولی بوده و در مناطق بادپناه سرعت جریان‌های بالاسو تا وردسپهر فوقانی ادامه داشته است.