رویکردشناسی تاب‌آوری اجتماعی برای کاهش مخاطرات

Abstract

رشد فزایندۀ شهرنشینی سبب شده تا شهرها به سکونتگاه‌های آسیب‌پذیر در برابر حوادث گوناگون تبدیل شوند. مفهوم تاب‌آوری اجتماعی از مهم‌ترین مفاهیمی است که برای عبور از آسیب‌های وارد به شهر و بازگشت به فعالیت‌های عادی، در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری اهمیت یافته است. تاب‌آوری اجتماعی به‌ویژه هنگام وقوع بحران‌های طبیعی یا انسان‌ساخت برای مقابله با بحران و بازگشت به شرایط پایدار، از ویژگی‌های اصلی توسعه‌یافتگی است. تحقیق حاضر به‌منظور واکاوی و تبیین چالش‌های تاب‌آوری اجتماعی در شهر، به واکاوی نظریه‌های موجود و تحلیل یافته‌های تحقیقات و پژوهش‌های پیشین پرداخته است. روش پژوهش مطالعۀ اسنادی و تبیین یافته‌های مرتبط با موضوع از طریق مرور سازمان‌یافتۀ اسناد منتشرشده در دامنۀ زمانی سال‌های 1390 تا 1402 خورشیدی در پژوهش‌های داخلی و 2012 تا 2023 میلادی برای پژوهش‌های خارجی است. پس از سه مرحله غربالگری، مقالات منتخب با استفاده از شیوۀ کدگذاری انتسابی و کدگذاری کل‌نگر بررسی و داده‌های آنها واکاوی شد. براساس یافته‌ها مجموعه‌ای از مفاهیم، رویکردهای نظری، سطوح، ابعاد و مدل‌های تاب‌آوری شهر شناسایی و در جداول جداگانه خلاصه شد. نتایج نشان می‌دهد که بیشترین چالش‌های پیش روی تاب‌آوری اجتماعی از هجده عامل اختصاصی در قالب چهار عامل اصلی ایجاد می‌شود. راهکارهای مقابله یا پیشگیری از چالش‌ها در خصوص هر یک از عوامل برمبنای دسته‌بندی پیشنهادهای پیشین ارائه شده است.