بررسی تغییرات بارش‌های حدی جنوب شرق ایران و ارتباط آن با کم‌فشار سودان

Abstract

بارش‌های حدی از مهم‌ترین پدیده‌های مخاطره‌آمیز جوی در جنوب شرق ایران است و همه‌ساله خسارات اقتصادی و اجتماعی زیادی را در پی دارد. هدف این پژوهش، شناسایی تغییرات زمانی و فضایی بارش‌های حدی در این منطقه و ارتباط آن با کم‌فشار سودان است. برای دستیابی به این هدف از داده‌های شبکه‌ای آفرودیت و CHIRPS برای بارش با تفکیک فضایی (25/0 در 25/0) درجۀ قوسی و داده‌های شبکه‌ای SLP (ER5) با قدرت تفکیک فضایی (75/0 در 75/0) درجۀ قوسی به‌منظور بررسی سینوپتیک طی دورة آماری 40 ساله (1979 تا 2018) استفاده شد. آشکارسازی بارش‌های حدی با در نظر گرفتن صدک‌های 90 و 95 انجام گرفت. برای شناسایی مراکز کم‌فشار با در نظر گرفتن شروطی شامل داشتن کمترین فشار نسبت به هشت نقطۀ اطراف، داشتن تفاضل 8/0 تا 8/3 هکتوپاسکال بین نقاط و اینکه فشار مرکزی آن نقطه کمتر از 1008 هکتوپاسکال باشد اقدام شد تغییرات زمانی و فضایی با استفاده از روش ناپارامتریک من-کندال اصلاح‌شده و شیب سن تحلیل شد. نتایج بخش اول نشان داد که بارش‌های فرین در سطح منطقه، توزیع فضایی متفاوتی نشان می‌دهند و براساس صدک 90 و 95 به‌ترتیب حدود 49 و 30 درصد از نقاط شبکه دارای روند مثبت و معنی‌دار و دیگر نقاط شبکه فاقد روند بودند. به‌طور معمول بخش‌های فاقد روند در بخش میانی منطقه که گاه فاقد ایستگاه هواشناسی است رخ داده است. نتایج بخش سینوپتیک بیانگر این است که تغییرات بارش‌های حدی مبتنی بر تغییرات مراکز فعالیت کم‌فشار سودان توجیه‌پذیر است. به‌طوری که در دورۀ دوم کم‌فشار سودان دارای بسامد به‌نسبت بیشتری است. بدین معنا که شدت بارش‌های حدی با افزایش رخدادهای شدید کم‌فشار سودان همراه است.