بررسی عملکرد مدیریتی سد گلستان پیش از مخاطره سیلاب با استفاده از روش‌های سنجش از دوری

Abstract

سیل از مخرب‌ترین پدیده‌هایی است که سلامت انسان‌ را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. در پی فعالیت سامانۀ بارشی قدرتمند در 26 اسفند 1397 در حوضۀ گرگانرود، سیل 500 ساله رخ داد و نیمی از شهر گرگان دچار آب‌گرفتگی شد. این تحقیق با هدف پایش مدیریت سد گلستان پیش از وقوع مخاطرۀ سیل در راستای ذخیرۀ حجم سیلاب انجام گرفت. تصاویر ماهواره‌ایLandsat با قدرت تفکیک مکانی 30 متر، به‌صورت ماهانه طی دورۀ زمانی 2023-2002 و تصاویر Sentinel 2 یک ماه پیش و پس از وقوع سیل (با قدرت تفکیک 10 متر و دورۀ زمانی هفتگی) در سامانۀ Google Earth Engine (GEE) پردازش شدند. در مجموع 245 تصویر در مقیاس ماهانه تجزیه‌وتحلیل شد. برای شناسایی پهنه‌های آبی از پنج شاخص AWEI_sh، NDWI، AWEInsh، WRI و MNDWI استفاده شد. مقایسۀ نتایج سنجش از دوری با استفاده از معیارهای ارزیابی z (ضریب کاپا، دقت کلی و دقت) نشان می‌دهد که شاخص AWEI_sh با ضریب کاپا 985/0، دقت کلی 90 درصد و دقت 100 درصد بهترین عملکرد را داشته است. به کمک منحنی حجم-سطح مخزن سد، مقادیر پهنه‌های آبی به‌دست‌آمدۀ سنجش از دوری به حجم مخزن تبدیل شدند. نتایج نشان داد درحالی که مخزن سد گلستان در 90 درصد ماه‌ها (از 245 ماه) کمتر از 50 درصد پر بود، حجم آب در مخزن دو روز قبل از سیل، حدود 67 درصد بود. براساس نتایج، علی‌رغم تلاش مدیر سد برای تخلیۀ آب ذخیره‌شده در مخزن (33 درصد حجم خالی)، اقدامات سازه‌ای نتوانسته مناطق پایین‌دستی سد را از آب‌گرفتگی در امان نگه دارد. بنابراین رعایت حریم رودخانه و مکان‌یابی سکونتگاه‌های انسانی در نواحی کم‌ریسک‌تر در پایین‌دست سد گلستان اجتناب‌ناپذیر است.