بازنمایی مدیریت مخاطرات طبیعی در سینما

Abstract

سینما به‌منزلۀ یکی از وسایل ارتباطی، توانایی بازنمایی مسائل زیست‌محیطی و تأثیر بر ادراک و شناخت مخاطب در مدیریت مخاطرات محیطی را دارد. این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش‌هاست که بازنمایی مدیریت مخاطرات طبیعی در سینمای ایران و جهان چگونه است؟ و آیا سینما توانسته‌ شکلی از مدیریت مخاطرات و نحوۀ رویارویی با مخاطرات را برای مخاطب خود به نمایش بگذارند که سبب افزایش آگاهی اجتماعی مخاطبان در مواجهه با مخاطرات شود؟ این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی به مطالعۀ 17 فیلم خارجی و 9 فیلم ایرانی پرداخته است. با توجه به محتوای فیلم‌ها و پس از کدگذاری یافته‌های پژوهش، شش محتوای اصلی به دست آمد. نحوۀ بازنمایی این مدیریت در سینمای جهان و ایران براساس دو مفهومی که برآیند چارچوب مفهومی این پژوهش است شکل گرفته است. این محتواها که می‌توانند در رابطه با چرخۀ مدیریت مخاطرات طبیعی قرار گیرند عبارت‌اند از: مخاطرات طبیعی، تجربۀ فروپاشی و ویرانی ناگهانی زندگی، تصمیم به مدیریت مخاطرات طبیعی، امداد و نجات (کمک و همدلی برای بقا)، کنترل بحران ناشی از مخاطرات طبیعی، بازسازی، بازیابی و بازتوانی، تشویق به اقدامات پیشگیرانه برای مخاطرات طبیعی بعدی. براساس یافته‌های این پژوهش، جامعه‌ای که در پی دستیابی به رابطۀ کارآمد با طبیعت است و واقعیات اجتماعی را در شکل‌گیری فجایع دخیل می‌داند، سعی در کنترل آسیب‌پذیری، افزایش تاب‌آوری و شکل‌دهی به رفتار فرهنگی در جهت حفظ محیط زیست برای زندگی انسانی دارد. در سینمای جهان مدیریت مخاطرات طبیعی به‌گونه‌ای است که مسئله را اغلب در چارچوب مدیریت عقلانی و پیشگیرانه، کاربردی و هدفمند بازتاب می‌دهد؛ درحالی ‌که در سینمای ایران، مدیریت مخاطرات تنها با پرداختن به دو مخاطرۀ طبیعی یعنی سیل و زلزله، تسلیم شدن در برابر طبیعت، انتظار برای یاری‌رسانی و ناتوانی در کنترل مخاطرات بازتاب می‌یابد.