شناسایی راهکارهای سازگاری کشاورزان کوچک‌مقیاس در مقابله با خشکسالی در استان آذربایجان غربی

Abstract

در مناطق خشک و نیمه‌خشک همچون ایران، خشکسالی خطرناک‌ترین سازة اقلیمی به شمار می‌آید. در نواحی روستایی از آنجا که معیشت بیشتر مردم کشاورزی و نهادة اصلی در فعالیت‌های کشاورزی نیز آب است، خشکسالی تأثیراتی دوچندان دارد؛ این پدیده به نابودی اقتصاد روستایی، مهاجرت‌های روستاییان و درنهایت تخریب کیفیت زندگی روستایی منجر می‌شود.<br /> هدف کلی این پژوهش، شناسایی راهکارهای سازگاری کشاورزان کوچک‌مقیاس در مقابله با خشکسالی در استان آذربایجان غربی است.<br /> جامعة آماری پژوهش شامل دو گروه است؛ گروه نخست، همة کشاورزان کوچک‌مقیاس استان آذربایجان غربی و گروه دوم، کارشناسان و متخصصان آگاه به مسائل خشکسالی و معیشت در جهاد کشاورزی استان آذربایجان غربی. حجم نمونه در بخش کشاورزان، 430 نفر از سرپرستان خانوارهای روستایی کوچک‌مقیاس با استفاده از جدول کرجسی و مورگان و روش نمونه‌گیری طبقه‌ای چندمرحله‌ای با انتساب متناسب برای مطالعه مشخص و در بخش کارشناسان و متخصصان، 23 نفر به‌صورت هدفمند تعیین شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، روش‌های سلسله‌مراتبی فازی (FAHP)، سامانة اطلاعات جغرافیایی (GIS) و نرم‌افزار SPSS به‌منظور انجام T تک‌نمونه‌ای و آزمون فریدمن به کار رفت.<br /> نتایج تحلیل سلسله‌مراتبی فازی حاصل از پرسش‌نامة کارشناسان نشان می‌دهد مهم‌ترین راهکارهای سازگاری به ترتیب شامل اقتصادی، ترویجی‌فنی، زراعی، زیرساختی و اجتماعی‌فرهنگی است؛ اما از دیدگاه کشاورزان، مهم‌ترین راهکارهای سازگاری به ترتیب شامل اقتصادی، ترویجی‌فنی، اجتماعی‌فرهنگی، زراعی و زیرساختی است.<br /> تاکنونبیشتر پژوهش‌ها درزمینة راهبردهای سازگاری انجام پذیرفته و پژوهشی درزمینة عوامل پیش‌برندة سازگاری در استان آذربایجان غربی انجام نشده است؛ بر این اساس بهره‌گیری از نظر کارشناسان و کشاورزان با مشخص‌کردن راهکارهای سازگاری در این پژوهش نوآوری محسوب می‌شود.