واکاوی پدیدۀ مزاحمت‌های خیابانی فیزیکی با رویکرد مردم‌نگاری

Abstract

مطالعۀ حاضر، با تأکید بر شباهت مزاحمت‌های خیابانی فیزیکی با پدیدۀ «تجاوز جنسی» و تأثیر زیان‌بارتر این مزاحمت‌ها به‌ویژه برای زنان، این پدیده را واکاوی کرده است. این مقاله، با رویکرد مردم‌نگاری انجام شده و در طیِ آن، اطلاعات گردآوری‌شده از 45 مصاحبۀ عمیق با قربانیان، عاملان و شاهدان مزاحمت‌های خیابانی فیزیکی و نیز داده‌های حاصل از مشاهدۀ رفتارهای 44 نفر از این مزاحمان، در قالب متن‌های مشاهده و مصاحبه پیاده‌سازی و درنهایت، با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی تجزیه‌وتحلیل شده است. نتایج حاصل‌شده، 5 مقولۀ اصلی سیمای کنشگران، آیین عضویت، مطلوبیت زمان و مکان، قواعد رفتار و تجارب مشترک، را در برمی‌گیرد و به کمک آنها «خرده‌فرهنگ مزاحمت ‌جنسی» را ارزیابی می‌کند. طبق نتایج، عاملان مزاحمت‌های فیزیکی در 2 تیپ «فرصت‌طلب‌ها» و «پوست‌کلفت‌ها» و قربانیان در 5 تیپ شاملِ «معترض پرخاشگر»، «معترض محترم»، «معترض محافظه‌کار»، «معترض منفعل» و «قربانی بی‌اعتنا» مقوله‌بندی شده‌اند (سیمای کنشگران). عاملان مزاحمت‌های فیزیکی در طی فرایند جستجوی راه برای ارضاء غریزه تا تبدیل‌شدن به یک مزاحم خیابانی پوست‌کلفت، به عرصه‌ای از کنش‌های متقابل وارد می‌شوند (آیین عضویت) که در آن «کنش‌های جنسی» و «رفتارهای جنسیتی» آنها در اماکن عمومی با پاسخ‌هایی از جنسِ «برخورد آشکار»، «برخورد ضمنی»، «فرار از موقعیت»، «انفعال» و «بی‌اعتنایی» قربانیان مواجه می‌شود (قواعد رفتار). در این عرصه، مطلوبیت فضا و زمان معنای متفاوتی دارد و بر مبنای اختلاط و ازدحام جمعیت تعریف می‌شود (مطلوبیت زمان و مکان). همچنین، در این عرصه تجارب مشترک کنشگران به مثابۀ عامل پیونددهنده و هویت‌بخش عمل می‌کند (تجارب مشترک).