مدل‌سازی و تحلیل فضایی فقر با تمرکز بر نابرابری‌های مکانی (مورد مطالعه: استان زنجان)

Abstract

این پژوهش با هدف تحلیل فقر فضایی در مناطق روستایی استان زنجان با روش توصیفی‌ـ تحلیلی انجام شده است. تأثیر عوامل جغرافیایی، زیرساختی، و اجتماعی‌ـ اقتصادی بر توزیع فقر فضایی با استفاده از داده‌های سرشماری رسمی، تصاویر ماهواره‌ای، و طرح‌های بالادستی بررسی شد. تحلیل و انتخاب داده‌ها از طریق روش‌های آماری فضایی شامل مدل حداقل مربعات معمولی (OLS) انجام گرفت. مدل OLS به شناسایی رابطة بین متغیرهای مستقل، مانند ارتفاع و شیب و فاصله تا شهر، پرداخته و به تبیین تفاوت‌های محلی شاخص‌ها کمک کرده است. همچنین، با استفاده از شاخص درجه فقر فضایی (SRPDI) برای ارزیابی تأثیر شاخص‌ها بر فقر مکانی پرخته شد و سپس سنتز مؤلفه‌ها با استفاده از شاخص فقر فضایی (SPI) انجام و در نهایت خوشه بندی صورت گرفت. نتایج نشان داد که بیش از نیمی از سکونتگاه‌ها در ارتفاعات بالا و مناطق با شیب زیاد قرار دارند که دسترسی محدود به زیرساخت‌ها و منابع طبیعی را موجب شده است. علاوه بر این، میزان پایین سواد و کمبود جمعیت فعال شرایط اجتماعی نامطلوبی را در این مناطق ایجاد کرده است. یافته‌ها بر ضرورت رویکردهای چندبُعدی و سیاست‌های هدفمند برای کاهش فقر تأکید دارند. بهبود دسترسی به خدمات و توسعة زیرساخت‌ها و تقویت سرمایة اجتماعی از راهبردهای کلیدی پیشنهادی هستند. این پژوهش با شناسایی روابط پیچیده بین عوامل مختلف مبنایی علمی برای سیاست‌گذاری جهت توسعة پایدار و کاهش نابرابری‌های منطقه‌ای فراهم می‌آورد.