تحلیلی بر سبک تفکر شورایی در ایران معاصر

Abstract

موضوع این پژوهش، شورا در ایران معاصر است. شورا یکی از مصرح‌ترین سازوکارهای تنظیم مناسبات اجتماعی و واجد اهتمام نص، سنت و عرف در راستای بسط حاکمیت مردم است؛ از این رو، فهم وجوه کارکردی شورا در حکمرانی، از دوره پیشامشروطه، در کانون مباحث رهبران سیاسی و اندیشمندان قرار داشته است. با این حال، به نظر می‌رسد استفاده بهینه‌ای از شورا در ساحت سیاسی نشده و در دام مغالطات و کژکارکردی‌هایی فروغلتیده است. هدف این پژوهش، فهم جایگاه شورا در روندهای سیاسی ایران معاصر است. سؤال اصلی این پژوهش این است که ماهیت سبک تفکر شورایی در ایران معاصر از حیث تاریخی و نظری واجد چه مدلول‌ها و مختصاتی است؟ به‌منظور فهم بهتر مسئله، تلاش شده است خوانش متفکران ایرانی از شورا در بستر روش تاریخ فکری، مورد مداقه و وجوه تطابق و تمایز آن با مبانی نظریه عمومی شوری ارزیابی شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، به دلیل نحیف بودن ادبیات شورا، غیبت آن در روندها و تفکرات سیاسی ایران معاصر امری جدی است، از این رو، از مجرای بررسی نظریه‌های شورا و سنجش ابتناء حداکثری و حداقلی آنها با مبانی شوراکراسی، می‌توان سبک تفکر شورایی در ایران معاصر را حول دوگانه «ولایت شورا» و «سیاست شورا» صورت‌بندی کرد که هرکدام واجد پشتوانه‌های نظری، امکان‌ها و موانع منحصر به خود است.