روش شناسی نقد حدیث غدیر در کتب کلامی اهل سنت (سده 5-8 هجری قمری)

Abstract

در منابع کلامی شیعه و اهل سنت، احادیثی در خصوص جانشینی پیامبر اکرم (ص)، مطرح شده که مورد نقد هم قرار گرفته‌اند، اما سؤال این است که، چرا در احادیثی که در کتب حدیثی فریقین وجود دارد، و در کتب کلامی آن‌ها نیز کم و بیش پذیرفته شده‌اند مانند حدیث غدیر، اختلاف‌های زیادی وجود دارد و به نتیجه‌ی یکسانی در مورد جانشینی پیامبراکرم (ص) منتهی نمی‌شود؟ این مقاله در مقام آن است که با توصیف و تحلیل روش و محتوای منابع کلامی اهل سنت،نشان دهد بخش محسوس این اختلاف همان است که تحت عنوان «روش‌های نقد» از آن یاد می‌شود و بخش زیرین و اساسی، مبناهای کلامی در مسأله‌یامامت وویژگی‌های آن است. این نوشتار بر آن است که بحث را در «سطح محسوس» که ظهور بیشتری دارد، پی‌گیری نماید. با بررسی روش‌های نقد انجام شده درمورد حدیث غدیر، مشخص می‌شود که متکلمان اهل سنت از سه شیوه‌ی نقد محتوایی، سندی و متنی، استفاده کرده‌اند که بیشترین بهره، مربوط به نقد محتوایی است. در نقد محتوایی، نقدهای لغوی و ادبی و پس از آن نقد عقلیبالاترین آمار را دارند. با تأمل در این نقدها به روشنی می‌توان تأثیر پیش‌فرض‌ها و مبانی پذیرفته شده‌ی کلامی را مشاهده کرد و این‌چنین به نظر می‌رسد که نقدهای انجام شده در راستای رسیدن به یک هدف از پیش تعیین شده، صورت پذیرفته‌اند.