تأملی بر ادبیات نیازسنجی آموزشی از منظر برنامه‌ریزی درسی شاخة تحصیلی فنی‌وحرفه‌ای: یک کاوشگری انتقادی

Abstract

هدف پژوهش حاضر، تأملی انتقادی بر ادبیات نیازسنجی آموزشی از منظر برنامه‌ریزی درسی شاخة فنی‌وحرفه‌ای است. ازاین‌رو، از روش کاوشگری فلسفی انتقادی استفاده شده است. جامعة پژوهش از تمامی پژوهش‌ها، کتاب‌ها، مقاله‌ها و محتواهای منتشرشده در وبگاه‌ها‌ و پایگاه‌های اطلاعاتی مرتبط با موضوع تشکیل شده است. از میان آن‌ها 127 مقاله، کتاب، سند، آیین‌نامه، پژوهش و گزارش ملی و بین‌المللی ازطریق نمونه‌گیری هدفمند بررسی و مطالعه شد. برای گردآوری داده‌ها و اطلاعات از فرم بررسی اسنادی استفاده شد. تحلیل اطلاعات نیز ازطریق تحلیل محتوای کیفی انجام شد. براساس یافته‌های پژوهش، مزایای ادبیات نیازسنجی آموزشی عبارت‌اند از: امکان استفاده از برداشت شکاف از نیاز و نیازسنجی، امکان تحقق بیشتر اهداف و اصول نیازسنجی، امکان نیازسنجی با الگوهای مبتنی‌بر تجزیه‌وتحلیل شغل، پوشش بیشتر ابعاد برنامة درسی ازطریق دیکوم، امکان کاربرد بیشتر دسته‌بندی روش‌ها و انواع نیازسنجی شامل آلفا، بتا، گاما و دلتا در نیازسنجی شاخۀ فنی‌وحرفه‌ای. همچنین، معایب این حوزه عبارت‌اند از: غیرمفیدبودن برداشت‌های خواسته‌ها و ترجیحات، کمبود و فقدان نیاز و نیازسنجی، کم‌توجهی به هدف تحقق برنامه‌ریزی مشارکتی و اصول مشارکت و رعایت ملاحظات فرهنگی، ناقص‌بودن بیشتر الگوهای موجود و پوشش‌ندادن ابعاد و زوایای کامل برنامه‌های درسی شاخة فنی‌وحرفه‌ای و کاربردی‌نبودن نیازسنجی‌هایی از نوع اپسیلون و زتا. بنابراین، باوجود مزایا و معایب ذکرشده، استفاده از ادبیات نیازسنجی در نیازسنجی شاخة فنی‌وحرفه‌ای نیازمند تأمل و به‌گزینی از ادبیات موجود و ارائة الگویی خاص این شاخة تحصیلی است.