جهانی شدن و نظام بین الملل

Abstract

مقالة حاضر درصدد بررسی تأثیر جهانی‌شدن به‌عنوان متغیری مستقل بر نظام بین‌الملل، به‌عنوان متغیر وابسته است. نویسنده بر این اعتقاد است که جهانی‌شدن به‌دلیل سرعت تحولات و گشتار در فرایندها موجب شده که نظام بین‌الملل به‌ویژه پس از فروپاشی نظام دو قطبی، همچنان در حالت گذار و انتقالی باقی بماند. این مهم از آن‌روست که نخست ماهیّت قدرت متحول شده، (گرچه همچنان نوعی نوسان بین چهرة چهارم قدرت، یعنی قدرت گفتمانی یا قدرت نرم از یک سو و قدرت هوشمند از سوی دیگر وجود دارد)؛ دوم، نوع و تعداد بازیگران، به‌گونه‌ای تحول یافته که علاوه بر قدرت‌های بزرگ بین‌المللی، بازیگران منطقه‌ای نیز به ایفای نقش می‌پردازند؛ همچنین در کنار دولت‌ها، نهادهای مدنی بین‌المللی، سازمان‌های مردم نهاد بین‌المللی، سازمان‌های بین‌الدول بین‌المللی، نهادهای چند جانبة غیر رسمی، احزاب، رسانه‌ها، قومیت‌ها، سندیکاها، شرکت‌های چند ملیّتی، افراد و افکار عمومی بین‌المللی نیز، نقش آفرین شده‌اند که در مجموع موجب چند ضلعی شدن نظام بین‌الملل شده است؛ بنابراین با توجه به فرسایش حاکمیت دولت‌ها در کنار کم‌رنگ‌شدن مرزها، شاهد تغییر ظرف فعالیت و کارکرد دولت‌ها در فضای تعامل و رقابت با بازیگران فراملّی و فروملّی هستیم؛ سوم، ماهیت میان‌کنش بین بازیگران، به‌گونه‌ای تغییر یافته که فضای رقابت – همکاری بر روابط میان آن‌ها در "نظام بین‌الملل معتدل"حاکم شده، و اهمیت یافتن شبکه‌های مجازی در فضای "شفافیت فزاینده"، اولویت را به فرایندها در مقایسه با ساختارها داده است. مضافا‌‌ً این‌که فرایندهای افقی و "از پایین به بالا" نیز بر نظام تصمیم‌گیری جهانی تأثیرگذاراند. بدین‌ترتیب با توجه به ماهیت متحول و فرایندی نظام بین‌الملل و با عنایت به هم‌پیوندی کنش‌گران و پیچیدگی تعاملات فزایندة آنان در دنیای وابستگی متقابل نامتقارن، هنوز نظمی مستقر شکل نگرفته، و به‌دلیل تأثیرهای جهانی شدن، نظام بین‌الملل همچنان در حالت گذار، انتقالی و سیّال قرار دارد.