بررسی ژئوشیمیایی و تعیین خاستگاه نهشته‌های پادگانه‌ای رودخانه‌ قُلیان در منطقه قالیکوه لرستان، زاگرس مرتفع

Abstract

منطقه قالیکوه لرستان به دلیل گسترش شیل­های‌نفتی (نهشته‌های ژوراسیک‌میانی-کرتاسه‌پیشین) در زمین‌شناسی ایران بسیار حائز اهمیت می‌باشد. رودخانه قُلیان در بستر این نهشته‌ها جریان دارد. به منظور بررسی ژئوشیمی عنصری، تعیین خاستگاه و بررسی ارتباط غلظت عناصر با مقدار ماده آلی، تعداد 15نمونه از رسوبات پادگانه‌ای رودخانه قُلیان و 15نمونه از شیل­های‌نفتی اطراف برداشت و مورد آنالیز پتروگرافی و ژئوشیمیایی قرار گرفت. نتایج نشان داد بیشترین تهی‌شدگی اکسیدهای اصلی در رسوبات به دلیل به تحرک زیاد Na طی فرایند هوازدگی شیمیایی و دگرسانی‌های ثانویه مربوط به Na2O است و غنی‌شدگی فقط نسبت به CaO وجود دارد. غنی‌شدگی نسبت به عناصر جزئی Sb، As، Ni و V مربوط به شیل‌ها و Sr با پراکندگی کانی­های‌رسی و لایه‌های آهکی و pH قلیایی محیط مرتبط است و تهی‌شدگی Rb پیامد شکسته‌شدن فلدسپارها در دگرسانی می‌باشد. عناصر Nb و Zr در کانی­های ‌رسوبی به صورت فرعی وجود دارند. خاستگاه عناصر جزئی و خاکی‌کمیاب مرتبط با جایگاه تشکیل، هوازدگی در نهشته‌ها و میزان کل‌کربن‌آلی موجود در شیل­های‌نفتی پراکنده در منطقه است. نمونه‌ سنگ‌های آواری در محدوده لیتارنایت، آرکوز تا شیل قرار گرفته‌اند که مرتبط با حاشیه فعال قاره‌ای و برخوردی هستند. خاستگاه تشکیل نهشته‌ها حاکی از شرایط آب و هوایی خشک با رسیدگی شیمیایی کم است و با توجه به نسبت Th/U رسوبات از سنگ‌منشاء با کمترین هوازدگی یا از موادی با کمترین حمل و نقل- رسوب‌گذاری مشتق شده‌اند. میزان اندیس PIA و ICV نمونه‌ها نشان از تأثیر کم هوازدگی بر رسوبات مرتبط با محیط­های زمین‌ساختی فعال می‌باشد.