تأثیر روش‌های مختلف خاک‌ورزی و کاربرد بقایای گیاهی بر عملکرد و ویژگی‌های رشدی تریتیکاله (X Triticosecale Wittmack)

Abstract

چکیده اهداف: این آزمایش با هدف بررسی تأثیر روش‌های مختلف خاک‌ورزی و کاربرد بقایای گیاهی بر عملکرد و ویژگی‌های رشدی تریتیکاله در شرایط آب و هوایی اهواز، در سال زراعی 1402-1401 اجرا گردید. مواد و روش‌ها: آزمایش به صورت کرت‌های خرد شده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار درمزرعه آموزشی گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال زراعی 1402-1401 اجرا گردید. فاکتور اصلی، شامل روش‌های محتلف خاک‌ورزی در سه سطح(خاک‌ورزی مرسوم، کم‌خاک‌ورزی و بی‌خاک‌ورزی) و فاکتور فرعی نیز شامل پنج سطح کاربرد بقایای گیاهی (بدون مصرف بقایا( شاهد)، بقایای گندم، لوبیا چشم بلبلی، کنجد و نصف بقایای گندم + نصف بقایای لوبیا چشم بلبلی)در نظر گرفته شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد عملکرد بیولوژیک، در تیمار خاک‌ورزی مرسوم نسبت به کم‌خاک‌ورزی 5 درصد و نسبت به بدون خاک‌ورزی 6/10 درصد افزایش داشت. در بین کاربرد انواع مختلف بقایای گیاهی، تیمار مربوط به کاربرد بقایای لوبیا چشم بلبلی با 9/15 تن در هکتار عملکرد بیولوژیک با 6/33 درصد افزایش نسبت به تیمار بدون کاربرد و 3/7 تن در هکتار عملکرد دانه با 2/35 درصد افزایش نسبت به تیمار بدون کاربرد بیشترین مقدار را داشت. کمترین عملکرد بیولوژیک و دانه مربوط به تیمار شاهد به ترتیب با 9/11 و 4/5 تن در هکتار بود. بیشترین شاخص برداشت مربوط به تیمار خاک‌ورزی مرسوم با 9/46 درصد و کمترین این صفت مربوط به کم‌خاک‌ورزی با 6/45 درصد بوده است. نوع خاک‌ورزی تاثیر معنی داری برارتفاع بوته ،طول سنبله ،تعداد سنبله در متر مربع ،عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک تریتیکاله داشت ولی وزن هزار دانه را تحت تاثیر قرار نداد. اثر متقابل تیمارهای خاک‌ورزی و کاربرد بقایای گیاهی نشان داد بیشترین عملکرد دانه معادل 6/8 تن در هکتار از تیمار خاک‌ورزی مرسوم و کاربرد بقایای لوبیا چشم بلبلی و کمترین مقدار بدست آمده نیز مربوط به اثرتیمار بدون خاک‌ورزی و بدون کاربرد بقایا(شاهد) با 3/5 تن در هکتاربود. عملکرد دانه در روش خاک‌ورزی مرسوم 3/13 درصد و 9/7 درصد بیشتر از روش‌های بدون خاک‌ورزی و کم‌خاک‌ورزی بود. نتیجه‌گیری: به نظر می رسد حداقل در کوتاه مدت اجرای سامانه های خاک‌ورزی حفاظتی تاثیری بر عملکرد نداشته و یا حتی سبب کاهش آن شوند و به مطالعات دراز مدت برای تعیین اثر بخشی سامانه‌های خاک‌ورزی حفاظتی نیاز است. در مجموع انتظار می‌رود در دراز مدت نتایج مثبتی از انجام عملیات خاک‌ورزی حفاظتی با حفظ بقایا در سطح خاک جهت حفظ پتانسیل عملکرد، بهبود حاصل‌خیزی خاک و افزایش فعالیت کرم‌های خاکی، افزایش ذخیره رطوبتی وافزایش ماده آلی بدست آید.