اثرات قطع آبیاری در دو مرحله مهم رشد بر خصوصیات زراعی گندم نان

Abstract

چکیده اهداف: این تحقیق با هدف بررسی عملکرد دانه شش رقم گندم نان در شرایط قطع آبیاری در دو مرحله مهم رشدی و نیز مشخص کردن دامنه تأثیر مراحل مختلف آبیاری بر عملکرد دانه، انجام شد.

مواد و روش‎ها: آزمایش در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی در سه تکرار و در چهار شرایط مجزا (چهار رژیم متفاوت آبیاری) در دو سال زراعی اجرا گردید. در هر یک از مراحل اعمال تنش، برای جلوگیری از ورود آب باران به پلات‎ها، از Rain Shelter استفاده گردید.

یافته‏ها: نتایج تجزیه واریانس مرکب صفات در همه محیط‏ها نشان داد ارقام و سایتها (شرایط آبیاری) از نظر همه صفات اختلاف بسیار معنی­داری با یکدیگر دارند. ارقام میهن و سیروان با 8321 و 7722 کیلوگرم در هکتار به‎ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد دانه را دارا بودند. میانگین کاهش عملکرد دانه ارقام تحت شرایط تنش خشکی در مرحله طویل شدن ساقه، تنش آخر فصل و تنش آخر فصل منضم به یک مرحله آبیاری در موعد شیری پرشدن دانه به‎ترتیب برابر 27/20، 94/27 و 39/14 درصد نسبت به شرایط نرمال بود. اثر محیط بر تغییرات صفات، دو برابر اثر ژنوتیپ و هفت برابر اثر ژنوتیپ × محیط بود. ارقام رخشان و حیدری با 215 و 223 روز، به‏ترتیب به‎عنوان ارقام زودرس و دیررس شناسایی شدند.

نتیجه‎گیری: نتایج حاصله، دانش ما را در خصوص پیشرفت فنولوژیکی این شش رقم گندم بهبود بخشید که می‎تواند سبب بهبود حفظ آب در دسترس از طریق انجام آبیاری بر اساس مراحل حساس فنولوژیکی و نیز سهم آن‏ها در عملکرد نهایی گردد. GGE بای‏پلات، در تمایز ژنوتیپ‏ها در محیط‏های گوناگون، کاراتر از تجزیه واریانس بود. رقم میهن به دلیل ویژگی‎های بالقوه بالا، برای بکارگیری در برنامه‎های اصلاحی آتی در شرایط تنش خشکی توصیه می‎شود.