بررسی سیر تطور در نمای خانه‌های معاصر ایران با اقتباس از معماری غربی (نمونه‌موردی: خانه‌های دورۀ پهلوی ارومیه)

Abstract

یکی از عواملی که در جامعه، سیر تطور را نشان می‌دهد، معماری است. در ایران نیز همانند سایر نقاط با تکیه بر تغییرات انجام‌شده در ابعاد مختلف جامعه، معماری سیر تغییراتی را به خود دیده است. این تغییرات در دورۀ معاصر با ورود مدرنیته به کشور و تأثیرپذیری از غرب در دورۀ پهلوی برجسته‌تر است. دگرگونی‌های معماری در بناهای مسکونی به‌ویژه در خانه‌های دورۀ پهلوی با اقتباس‌هایی از معماری غربی شکل‌ گرفته است. یکی از ابعاد طراحی معماری، نمای بناها است که در دورۀ مذکور مؤلفه‌های بصری آن تغییرات قابل‌توجهی داشته است. در این پژوهش به بررسی سیر تطور در نمای خانه‌های معاصر ایران با تأثیرپذیری از معماری غربی، با تأکید بر خانه‌های مسکونی دورۀ پهلوی در ارومیه پرداخته خواهد شد و تأثیر معماری غربی بر تغییر ساختارها و جزئیات نماهای خانه‌ها موردبررسی قرار خواهد گرفت. دراین پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی برای مرور ادبیات تحقیق و بررسی عناصر و الگوهای اقتباس‌شده در نماهای خانه‌های مسکونی ارومیه در دورۀ پهلوی استفاده شده است. جامعۀ آماری، 16 نما از خانه‌های مسکونی ارومیه است که به‌صورت هدفمند جهت تحلیل انتخاب شده است. نتایج حاصل از تحلیل‌ها نشان می‌دهد بین مؤلفه‌های بررسی‌شده فرم بنا، تزئینات و مصالح بیشترین الگوپذیری از معماری غربی را پارامترهای فرم بنا و تزئینات داشته است. از تغییرات مهم می‌توان به تغییر از نماهای متقارن به نامتقارن، تغییر محل مرکزیت ورودی بنا، اندازه و شکل پنجره‌ها و تغییر در مصالح، حضور ایوان ستون‌دار در دوره‌های اولیه و حذف آن در سال‌های بعد، تغییر در نوع سقف بناها، جانمایی بالکن در جدارۀ نمای خیابانی در بناهای متأخر به‌عنوان نمادی از برون‌گرایی اشاره کرد.