بررسی ظرفیت‌ها و کارکردهای رویکرد نوآوری صرفه‌جویانه در شرایط بحران کرونا و درس‌آموخته‌هایی برای دوران پساکرونا

Abstract

در سال‌های اخیر و با توجه به نابرابری‌های ایجاد شده به‌واسطه توسعه اقتصادی، جریان جدیدی در مطالعات نوآوری ایجاد شده است که تمرکز آن توسعه محصولات نوآورانه برای بازارهای دارای محدودیت است. این جریان مطالعاتی تحت عناوین مختلفی همچون «نوآوری‌های معطوف به قاعده هرم بازار» و یا «نوآوری در شرایط محدودیت منابع» به نوعی ذیل مبحث نوآوری فراگیر قرار می‌گیرد. در بین مدل‌های مختلف نوآوری ذیل مبحث فوق، رویکرد «نوآوری صرفه‌جو » بیشترین حجم مطالعات را طی سال‌های اخیر به خود اختصاص داده است. در این‌رویکرد با تمرکز بر نیازهای اساسی مشتری و کارکردهای محوری محصول و با حذف ویژگی‌های غیرضرورِ محصولات، تلاش می‌شود با روش‌های نوآورانه با صرف کمترین منابع (مواد اولیه، زمان، نیروی انسانی، منابع مالی و ...) محصولی با عملکرد قابل قبول و مطابق با نیازهای بازارهای مغفول مانده، طراحی و تولید گردد. با توجه به ویژگی‌های خاص حوزه سلامت، اغلب موردهای مطالعه شده نوآوری صرفه‌جو در مقالات به این حوزه مربوط می‌شود. در شرایط همه‌گیری ویروس کرونا، با توجه به لزوم ارائه راهکارهای سریع، ارزان و مقیاس‌پذیر که قابلیت فراگیری داشته باشد، رویکرد نوآوری صرفه‌جو در بسیاری از کشورها به‌عنوان یک قابلیت حل مسئله و مدیریت بحران موردتوجه قرار گرفته است. این مقاله در نظر دارد بر اساس روش مطالعه اسنادی ضمن مرور بنیان‌های تئوریک رویکرد نوآوری صرفه‌جو برای اولین بار در مطالعات نوآوری کشور، ظرفیت‌های این‌رویکرد برای مقابله با بحران کرونا را به همراه ارائه شواهدی از نمونه‌های موفق محصولات کشورهای مختلف مورد بررسی قرار دهد و در ادامه به دنبال استخراج درس‌آموخته‌هایی از این شرایط برای دوران پساکرونا است. در این مقاله با تکیه بر درس‌آموخته‌های دوران کرونا، رویکرد نوآوری صرفه‌جو به‌عنوان چشم‌انداز جدیدی برای کارآفرینان و کسب‌وکارهای ایرانی در دوران پساکرونا معرفی می‌شود که طی آن بنگاه‌های با منابع محدود، محصولات نوآورانه‌ای را برای مشتریانی در بازارهای نوظهور توسعه دهند.