اثرات اسیدهای آلی، میکوریزا و ریزوباکترها بر عملکرد و برخی خصوصیات فیتوشیمیایی گاوزبان ایرانی (Echium amoenum) در نظام زراعی کم‎نهاده

Abstract

عاری بودن گیاهان دارویی از بقایای شیمیایی، شرط لازم و اساسی در کلیه‎ی مراحل تولید، فرآوری و عرضه آن‎ها می‎باشد، بنابراین کاربرد نهاده‎های بوم‎سازگار در امر تولید این گیاهان امری اجتناب‎ناپذیر است. به‎منظور بررسی اثر نهاده‎های اکولوژیک بر عملکرد گل و دانه گاوزبان ایرانی (<em>Echium</em><em>amoenum</em>) آزمایشی در دو سال زراعی متوالی 91-1390 و 92-1391 در دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل هفت نوع نهاده آلی و زیستی مختلف نظیر اسید هیومیک، اسید فولویک، نیتروکسین (حاوی باکتری‌های <em>Azotobacter</em> spp. و <em>Azospirillum</em> spp.)، بیوفسفر (حاوی باکتری‌های <em>Bacillus</em> sp. و <em>Pseudomonas</em> sp.)، بیوسولفور (حاوی باکتری­های <em>Acidithiobacillus</em> spp.)، میکوریزا حاوی قارچ <em>Glomus</em> <em>mosseae</em> و حاوی قارچ<em>Rhizophagus intraradices </em> و عدم استفاده از کود (به‎عنوان تیمار شاهد) بودند. نتایج آزمایش نشان داد که کودهای اسید هیومیک، اسید فولویک، بیوسولفور و میکوریزا (<em>G.</em> <em>mosseae</em>)، عملکرد گل خشک را به ‎ترتیب 36، 27، 26 و 30 درصد و عملکرد دانه را به ‎ترتیب 32، 22، 21 و 16 درصد در مقایسه با شاهد افزایش دادند. بیشترین میزان فنول کل در نتیجه­ی کاربرد بیوسولفور بدست آمد و میزان آنتوسیانین کل در شرایط استفاده از اسید هیومیک و اسید فولویک به ترتیب 38 و 33 درصد نسبت به شاهد ارتقاء پیدا کرد. کودهای بیولوژیک بیوفسفر و بیوسولفور میزان فعالیت آنتی‎اکسیدانی را به‎ترتیب 8 و 7 درصد نسبت به شاهد افزایش دادند. هر دو میکوریزای مورد مطالعه (<em>G.</em> <em>mosseae</em> و <em>Rh.</em> <em>intraradices</em>) به ‎ترتیب افزایش 20 و 15 درصدی روغن دانه و افزایش 30 و 18 درصدی پروتئین دانه را در مقایسه با شاهد در پی داشتند. به ‎طورکلی با توجه به یافته‎های این پژوهش، با کاربرد نهاده‎های بوم‎سازگار ضمن کاهش خسارات ناشی از کودهای شیمیایی، خصوصیات کمی و کیفی گاوزبان ایرانی بهبود یافت.