واکنش سه رقم نخود به تاریخ های مختلف کاشت تحت شرایط دیم در منطقه همدان

Abstract

یکی از روش های موثر در پایداری عملکرد نخود در شرایط دیم، کاشت زمستانه این گیاه زراعی می باشد. به همین منظور و با هدف بررسی اثر تاریخهای مختلف کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه سه رقم نخود در شرایط دیم، آزمایشی در سال زراعی 89-1388 به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان به اجرا درآمد. تاریخ های کاشت اول دی ماه (D₁)، 21 بهمن (D₂)، 20 اسفند (D₃) و 15 فروردین (D₄) در پلات های اصلی و ارقام هاشم (C₁)، آرمان (C₂) و آزاد (C₃) در پلات های فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که تاریخ کاشت صفات تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی را در سطح احتمال یک درصد و وزن هزار دانه را در سطح احتمال پنج درصد تحت تاثیر قرار داد. بیشترین عملکرد دانه (6/219 گرم در متر مربع) به تیمار D₁ و کمترین مقدار آن (3/60 گرم در متر مربع) به تیمار D₄ تعلق گرفت. بیشترین تعداد غلاف (9/16) و تعداد دانه در بوته (9/17) و عملکرد بیولوژیکی (9/712 گرم در متر مربع) نیز در تاریخ کاشت اول (D₁) بدست آمد که بطور معنی داری بیشتر از سایر تاریخ های کاشت بود. تیمار D₄ در مقایسه با D₁ عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی را به ترتیب 73 و 68 درصد کاهش داد. اثر رقم نیز تنها بر عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد. بر اساس مقایسه میانگین ها بیشترین عملکرد دانه (9/161 گرم در متر مربع) مربوط به تیمار C₂بود که با تیمار C₁دارای اختلاف معنی داری نبود. بالاترین عملکرد بیولوژیکی (0/542 گرم در متر مربع) هم متعلق به تیمار C₁ بود. اثر متقابل D×C نیز به طور معنی داری کلیه صفات مورد بررسی به استثناء تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه را تحت تاثیر قرار داد. بطوریکه، بیشترین میزان عملکرد دانه (3/262 گرم در متر مربع) و عملکرد بیولوژیکی (5/855 گرم در متر مربع) در ترکیب تیماری D₁C₁ بدست آمد. در مجموع نتایج آزمایش بیانگر سودمندی بسیار بالای کشت انتظاری در میزان عملکرد و اجزای عملکرد نخود بود.