واکاوی نقش طیب حاج رضایی در کودتای 28 مرداد 1332

Abstract

پس از سقوط رضا شاه در شهریور 1320، پسرش محمدرضا با تلاش‌های محمدعلی فروغی و خواست متفقین بر سریر قدرت نشست. هرچند در ابتدای حکومت پهلوی دوم، آزادی‌های سیاسی برقرار شد و فضا برای تنفس احزاب و گروه‌های سیاسی بوجود آمد، اما همین آزادی موجب گردید که رفته‌رفته مخالفان حکومت از گوشه و کنار سر بر آورده، نوای اعتراض سر دهند و درصدد به لرزه درآوردن پایه‌های سلطنت پهلوی و سپس نابودی آن شوند. در چنین شرایطی که هیاهوی اعتراض از هرسو شنیده می‌شد، دولت و شاه از هر وسیله‌ای برای پیش بردن امیال و خواسته‌های خود سود می‌جستند. یکی از این ابزارهای کارآمد، گروه‌هایی از افراد جامعه بودند که با توسل به زور بازو و قبضة چاقو به اهداف خود دست می‌یافتند. این افراد که با کارهایی چون چاقوکشی، درگیری لفظی و فیزیکی با مردم، زورگویی و گاهی قتل و خونریزی باعث ارعاب مردم می‌شدند، به حربه‌ای در دست دولت بدل گردیدند.<br /> یکی از این افراد که به عنصری دولتی بدل شده بود و در راستای امیال حکومتی گام بر می‌داشت، طیب حاج‌رضایی بود. نقش او را به طور گسترده در حادثة 9 اسفند 1331، کودتای 28 مرداد 1332، دخالت در حوزه‌های انتخاباتی مجلس هجدهم و درگیری با عوامل ملی‌گرای مخالف شاه می‌توان مشاهده کرد. تغییر موضع ناگهانی طیب حاج‌رضایی و روی‌گردانی وی از رژیم شاه و روی آوردن به نهضت امام خمینی(س)، جنبة دوم زندگانی طیب را تشکیل می‌دهد، به‌طوری‌که نقش وی را در قیام ضد حکومتی پانزده خرداد 1342 به وضوح می‌توان مشاهده کرد. بدین ترتیب، این مقاله با شیوة توصیفی- تحلیلی و با هدف شناخت نقاط تاریک کودتای سال 1332 به دنبال پاسخ‌گویی به این پرسش است که طیب حاج‌رضایی با چه هدفی در این کودتا شرکت کرد، چه نقشی در کودتا ایفا نمود و عملکرد او چه تاثیری در روند وقوع کودتای 28 مرداد داشت