بررسی عادت‌های غذایی فصلی خرس قهوه‌ای سوری (Ursus arctos syriacus Linnaeus, 1758) در منطقه حفاظت شده البرز مرکزی

Abstract

محدوده امن منطقه حفاظت شده البرز مرکزی در استان مازندران جمعیت بزرگی از خرس قهوه‌ای، بزرگترین گوشتخوار ایران را در خود جای داده است. درک و شناخت رژیم غذایی گونه به طور قطع درک بوم‌شناسی گونه است. بررسی رژیم غذایی اهمیت زیادی در مطالعات تاریخچه زندگی، پراکنش فصلی، انتخاب زیستگاه، رفتار نظام اجتماعی، اندازه جثه و تولید مثل گونه دارد. بزرگترین گوشتخوار ایران رژیم غذایی همه‌چیز خواری را برگزیده است که اساس آن بر روی گیاهان و میوه‌هاست. این گونه در ماه‌های مختلف سال از منابع غذایی متفاوتی استفاده می‌کند و نوسانات زیادی در رژیم غذایی آنها وجود دارد که بر حسب فراوانی و کیفیت تغییر می‌کند. از این رو طی خرداد 1385 تا اردیبهشت‌ماه 1386 مطالعه جامعی در ارتباط با رژیم غذایی این گونه در منطقه مذکور صورت گرفته است. نتایج پژوهش‌ نشان می‌دهد که منابع غذایی گیاهی، بخش عمده‌ای از رژیم غذایی این گونه را در بهار و تابستان دارد و بیشترین فراوانی را در سرگین‌های بررسی شده دارند. حشرات به ویژه مورچه‌ها اغلب در نیمه اول تابستان خورده می‌شوند. ذخیره چربی و اهمیت آن برای دوره خواب زمستانی موجب می‌شود که هر چه سرما نزدیک می‌شود، میوه‌ها به ویژه آنهایی که دارای چربی بالاتری هستند یا تولید چربی بیشتری در بدن خرس‌ها می‌کنند، بیشترین فراوانی را در رژیم غذایی خرس‌ها داشته باشند. هیچ‌گاه بقایای سُم‌داران وحشی در سرگین خرس‌ها یافت نشد. بر این اساس به نظر می‌رسد که رژیم غذایی این گونه در البرز مرکزی غالبا گیاه‌خواری است. همچنین هیچ‌گاه مشاهده مستقیم، سرگین و رد تازه آنها در بازه زمانی اواسط آذر تا اول فروردین مشاهده نشد. همچنین در این دوره بر اساس مصاحبه‌های صورت گرفته از محیط‌بانان و مردم محلی هیچ گونه گزارشی مبنی بر مشاهده مستقیم آنها نیز به دست نیامد. بر این اساس، خرس‌های قهوه‌ای در البرز مرکزی یک دوره سه تا سه و نیم ماهه را در خواب زمستانی سپری می‌کنند.